ΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΙΚΡΟΑΣΤΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΤΙΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Θέσεις για τον μικροαστισμό και την αντικουλτούρα στην Ελλάδα
Μια Μαρτυρία για τη Μεταπολίτευση

Οι Θέσεις για τον μικροαστισμό και την αντικουλτούρα στην Ελλάδα είχαν δηµοσιευθεί σε 3 συνέχειες στα τεύχη 3 (1992), 4 (1994) και 5 (1995) του περιοδικού Τα Παιδιά της Γαλαρίας και το Επίμετρο περιέχει ακόμα πέντε καινούργιες.

ΕΠΙΜΕΤΡΟ
ΠΕΝΤΕ ΑΚΟΜΑ ΘΕΣΕΙΣ, ΤΡΙΑΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ

1

Οι Θέσεις για τον μικροαστισμό και την αντικουλτούρα στην Ελλάδα είναι ένα ασυνήθιστο κείμενο. Ενώ συνιστά μια απερίφραστη κριτική του μικροαστισμού -τόσο ως ιστορική πρακτική (μικροαστική τάξη) όσο και ως πνεύμα- ταυτόχρονα δείχνει ότι η καθιερωμένη κριτική στον κυρ-Παντελή και τον παραδοσιακό μικροαστισμό είναι επιφανειακή και υποκριτική: προέρχεται από τους τεχνοκράτες της αριστεράς, από τα στελέχη, από τον περιθωριακό/μαύρο εργάτη που ονειρεύεται να ανοίξει δικό του μαγαζί, από τον «εναλλακτικό» επιχειρηματία - εν ολίγοις, από τη νέα μικροαστική τάξη που ξεπήδησε από το κίνημα της αντικουλτούρας. Στόχος του κειμένου ήταν να βοηθήσει την περιθωριακή εργάτρια και τον περιθωριακό εργάτη να ξεκολλήσουν από την ψευδαίσθηση της διαρκούς εναλλαγής ρόλων μέσα στην οποία ζουν, να ξεπεράσουν τον θαυμασμό που τρέφουν για τα «εναλλακτικά» αφεντικά, να συνειδητοποιήσουν ότι αυτές και αυτοί τα ζουν με την εργασία τους (και όχι το αντίστροφο) και να περάσουν στην αντεπίθεση. Η μέθοδος που χρησιμοποιήσαμε για να πετύχουμε αυτόν τον στόχο ήταν η μέθοδος της αυτοκριτικής, του αναστοχασμού πάνω σ’ αυτά που κάναμε ή δεν κάναμε στα νιάτα μας και πάνω στην ιστορία των προγόνων μας τις δεκαετίες του 1950 και 1960 (Θέσεις 17-25).

2

Οι Θέσεις είναι νεανικό έργο των Παιδιών της Γαλαρίας. Το μεγαλύτερο μέρος του γράφτηκε μέσα στο 1992 ενώ οι θέσεις 28-33 προστέθηκαν στα τέλη του 1994-αρχές του 1995 και αποτυπώνουν την οριστική ένταξή μας στο εργατικό κίνημα, αδιαφορώντας αν αυτό είναι «αμυντικό», «ρεφορμιστικό» ή «ριζοσπαστικό» - πολύ συχνά είναι και τα τρία πράγματα ταυτοχρόνως. Καλύπτουν λοιπόν τα είκοσι πρώτα -και σημαντικότερα- χρόνια της μεταπολίτευσης μέχρι τις απαρχές του νεοφιλελευθερισμού, των ιδιωτικοποιήσεων και της κατακρεούργησης των εργατικών κατακτήσεων που κάθε άλλο παρά μόνιμες αποδείχτηκαν. Οι Θέσεις δεν συνιστούν με κανέναν τρόπο «αντικειμενική» ιστορία· είναι γραμμένες από μια ρητά υποκειμενική, μεροληπτική σκοπιά. Πιο συγκεκριμένα, είναι γραμμένες από τη σκοπιά των αναρχοφρήκ που μπαίνουν για τα καλά στη μισθωτή εργασία και περνούν σε ξεκάθαρα ταξικές θέσεις. Εκείνη την εποχή είχαμε αρχίσει να δουλεύουμε στα νησιά του Αιγαίου ως αναπληρωτές εκπαιδευτικοί. Αυτή η εμπειρία μάς έδωσε τη δυνατότητα να μελετήσουμε από πρώτο χέρι τον μικροαστισμό στην πιο πανηγυρική του εκδήλωση, στην τουριστική βιομηχανία· εκεί που συναντιέται ο περιθωριακός εργάτης με τα παραδοσιακά και τα «εναλλακτικά» αφεντικά. Σε διάφορα σημεία των Θέσεων φωτογραφίζονται πραγματικά πρόσωπα και υπαρκτές κοινωνικές σχέσεις και καταστάσεις· παρόλα αυτά, το κείμενο δεν κάνει καμιά υποχώρηση στον εμπειρισμό, αλλά εντάσσει το εμπειρικό υλικό στις μορφές της κριτικής-θεωρησιακής σκέψης.

3

Η εφηβική και μετεφηβική ηλικία ενός ανθρώπου είναι η πραγματική πατρίδα του. Τίποτα δεν έχουμε ξεχάσει ή υποτιμήσει απ’ όσα κάναμε και σκεφτόμασταν τα χρόνια από το 1979 ως το 1987: ούτε τις φοιτητικές καταλήψεις, ούτε το πόσο το διασκεδάζαμε όταν μοιράζαμε κόλυβα στη γιορτή του Πολυτεχνείου το 1981 σε σακουλάκια που έγραφαν «Το Πολυτεχνείο Ζει, Εσείς;»· όταν στην πορεία της Πρωτομαγιάς το 1984 είχαμε φτιάξει μπλοκ με τους Ντανταϊστές Αθηνών που κουβαλούσαν ένα ακατανόητο πανώ και μεις κουνάγαμε μαυροκόκκινες σημαίες φωνάζοντας ρυθμικά «Δεν είναι οι σημαίες κλειδί του Παραδείσου / αν είσαι ιδεολόγος άντε και γαμήσου»· όταν, αγόρια και κορίτσια, κυνηγιόμασταν μέσα στα αμφιθέατρα, εν ώρα μαθήματος, κουνώντας σωβρακάκια και κυλοτάκια· όταν την πέφταμε στο βιβλιοπωλείο της Σύγχρονης Εποχής στην Ακαδημίας μετά το πραξικόπημα του Γιαρουζέλσκι· όταν κάναμε ντου στις πρώτες ροκ συναυλίες, με κορυφαία στιγμή τον μπουγελοπόλεμο με τα λάστιχα του «Νίκος Γκούμας» στη συναυλία του Gallagher το 1980, πριν καταλήξουμε να προσαχθούμε στο κοντινότερο αστυνομικό τμήμα· όταν αράζαμε στο δικό μας σκυλάδικο, στο Σκύλαμπ της Πλάκας, εμποδίζοντας τον Πανούση να λέει παπαριές μόνος του επί σκηνής χωρίς τη συμμετοχή του κοινού… Και πόσες άλλες φάρσες, προκλήσεις, περιπλανήσεις στην πόλη και δημιουργίες ανατρεπτικών καταστάσεων ακόμα που κάποια στιγμή έπρεπε να σταματήσουν όχι μόνο γιατί μεγαλώναμε, αλλά επειδή πολύ γρήγορα έγιναν όργανα στα χέρια απατεώνων και εμπόρων που ήθελαν να ανανεώσουν τον κόσμο του θεάματος - οι πιο πολλοί από δαύτους προέρχονταν από το συνάφι μας.
Μια και ανήκαμε στους πολιτικοποιημένους αναρχοφρήκ που διάβαζαν Σοσιαλισμό ή Βαρβαρότητα και καταστασιακούς, όλη αυτή η εμπειρία δεν πήγε χαμένη. Τα χρόνια που ακολούθησαν τη δημοσίευση των Θέσεων συμμετείχαμε σε όλους σχεδόν τους σημαντικούς εργατικούς αγώνες: στα εξεταστικά κέντρα το 1998, τις διαδηλώσεις ενάντια στην αποσάρθρωση του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης από το 2001 και μετά, τη μεγάλη απεργία των δασκάλων το 2006, την κατάληψη της ΓΣΕΕ το 2008, τις απεργίες και τις συγκρούσεις που έγιναν στα πλαίσια του αντι-μνημονιακού κινήματος το 2010-2012, τις κινητοποιήσεις ενάντια στις καραντίνες, τον υποχρεωτικό εμβολιασμό και την κατεδάφιση του ΕΣΥ το 2020-2022 κ.ά. Λόγω όμως της προηγηθείσας εξεγερσιακής-σουρεαλιστικής εμπειρίας μας ως αναρχοφρήκ, το κάναμε με μια αντι-ιεραρχική εργατική συμπεριφορά που εστίαζε στις εξισωτικές διαδικασίες των γενικών συνελεύσεων, τις επιτροπές αγώνα που ενθάρρυναν τις πρωτοβουλίες της βάσης των σωματείων, τα αιτήματα που αφορούσαν τις συνθήκες εργασίας, τις απόπειρες αξιολόγησης και πειθάρχησης και τις κινήσεις αλληλεγγύης προς άλλους αγωνιζόμενους εργαζόμενους. Κι όλα αυτά χωρίς φυσικά να περιφρονούμε τις διεκδικήσεις γύρω από τον μισθό, αφού στον συλλογικά διεκδικούμενο μισθό έγκειται η δύναμη της εργατικής τάξης - όπως και στη διεθνική συλλογική δράση ενάντια στην επιβολή της μισθωτής εργασίας η δύναμη του προλεταριάτου.

4

Πολλά πράγματα έχουν αλλάξει τα τελευταία τριάντα χρόνια και ταυτόχρονα τίποτα, μια και πρόκειται για αλλαγή μέσα στη συνέχεια. Με τη βοήθεια της πανταχού παρούσας οικογένειας, τα μικροαστικά επαγγέλματα του «αντικουλτουριάρη» έχουν πληθύνει: τατουατζήδες, ιδιοκτήτες διαμερισμάτων airbnb, κέντρα λογοθεραπείας και ψυχοθεραπείας, μικρές, απομονωμένες, ακόμα και μονοπρόσωπες, εταιρείες computer freaks που αναλαμβάνουν εργολαβίες, ΚΟΙΝΣΕΠ κλπ. Αξίζει να σταθούμε στην τελευταία περίπτωση μαγαζιών που παρουσιάστηκαν κατά τη διάρκεια του αντι-μνημονιακού κινήματος με τον μανδύα της αυτοδιαχείρισης και προωθήθηκαν ως λύση στην ανεργία κυρίως από τα πάσης φύσεως συριζάδικα κυκλώματα έτσι ώστε να αποδυναμωθεί η εργατική, διεκδικητική πτέρυγα αυτού του κινήματος. Η δυνατότητα δημιουργίας Κοινωνικών Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων με ευνοϊκές φορολογικές απαλλαγές εισήχθη από το ΠΑΣΟΚ με το νόμο 4019/2011. Σε συνθήκες αναδιάρθρωσης και διάλυσης του κράτους-πρόνοιας, ο νόμος αυτός αποσκοπούσε στη μερική υποκατάσταση των κοινωνικών υπηρεσιών του με την εκχώρησή τους σε ιδιώτες, καθώς και στη δημιουργία ενός πεδίου δοκιμής νέων επιχειρηματικών ιδεών με φτηνό εργατικό δυναμικό. Τα χρόνια 2011-2015 θα μείνουν στην ιστορία του ανταγωνιστικού κινήματος στην Ελλάδα ως τα χρόνια που η συνεταιριστική επιχειρηματική ιδεολογία της αντικουλτούρας θριάμβευσε στο εσωτερικό του, με τις ψευδαισθήσεις «επανίδρυσης του κράτους και της ελληνικής οικονομίας μέσω των ΚΟΙΝΣΕΠ», τη «μεταβίβαση χρεωκοπημένων επιχειρήσεων υπό εργατικό έλεγχο», την «κοινωνική φροντίδα ευάλωτων ομάδων», την «ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής» που διαλύθηκε από τα μνημόνια, τη «διανομή των κερδών στους εργαζόμενους των νέων επιχειρήσεων ως κίνητρο παραγωγικότητας» και πολλά άλλα να δίνουν και να παίρνουν - μέχρι να προσγειωθούν όλοι οι επίδοξοι μαγαζάτορες στους υφάλους της σκληρής πραγματικότητας του τρίτου (συριζάδικου αυτή τη φορά) μνημονίου.

5

Μέσα σ’ αυτά τα τριάντα χρόνια κυκλοφόρησαν πολλά βιβλία που έχουν εμπλουτίσει τις γνώσεις μας για το εργοστασιακό κίνημα της δεκαετίας του 1970 και τους αγώνες στις «προβληματικές» επιχειρήσεις του 1990, το αναρχοπάνκ, το underground, την εναλλακτική ραδιοφωνία και τις μαθητικές καταλήψεις. Υπάρχουν επίσης ορισμένες ενδιαφέρουσες εργασίες για γεγονότα που ακολούθησαν, όπως οι ταραχές του 2008 και το αντι-μνημονιακό κίνημα. Καμιά όμως από αυτές τις (ακαδημαϊκές ως επί το πλείστον) εργασίες δεν διαθέτει τη φρεσκάδα, την πρωτοτυπία και τη ριζοσπαστικότητα εκείνων των βιβλίων, των περιοδικών και των προκηρύξεων των δεκαετιών του 1970 και 1980 που, σε συνδυασμό με τις εμπειρίες του δρόμου και της πιάτσας, μας βοήθησαν να καταλάβουμε σε βάθος τη νεοελληνική κοινωνία.(1) Και κυρίως, τίποτα απ’ αυτά που κυκλοφόρησαν τα τελευταία τριάντα χρόνια δεν μας έχει πείσει ότι έχουν αλλάξει οι όροι του προβλήματος: ο μικροαστισμός εξακολουθεί να είναι το κύριο -και θλιβερότερο- υποκατάστατο της κοινωνικής επανάστασης στην Ελλάδα. Μάλιστα, αυτό που είχαμε «προβλέψει», ότι θα έμπαινε σε μια φάση αποσύνθεσης και υποχώρησης, αποδείχτηκε λανθασμένο. Παρά το γεγονός ότι το ποσοστό των μισθωτών επί του εργασιακά ενεργού πληθυσμού έχει αυξηθεί στο 70% -ως αποτέλεσμα της απελευθέρωσης των γυναικών από τον ρόλο του «βοηθού της οικογενειακής επιχείρησης» και της διευρυμένης εισόδου τους στην αγορά εργασίας- και παρά το γεγονός ότι συρρικνώθηκαν προσωρινά την περίοδο των δύο πρώτων μνημονίων, το ποσοστό των αυτοαπασχολούμενων εξακολουθεί να είναι πάνω από το 27% (το μεγαλύτερο στην ΕΕ). Το κράτος τούς βοηθά α) με άμεσες επιχορηγήσεις· β) με φοροαπαλλαγές και εκπτώσεις στις ασφαλιστικές εισφορές (πχ. αφορολόγητο για τρία χρόνια σε περίπτωση ενοικίασης «κλειστού» διαμερίσματος, επιλογή κλάσης ασφάλισης κλπ)· γ) με ευρωπαϊκά προγράμματα αύξησης της εγχώριας ζήτησης (πχ. ανακαινίσεις, ανακύκλωση λευκών συσκευών κλπ)· δ) με ευρωπαϊκά κονδύλια εκσυγχρονισμού της επιχείρησης (ψηφιοποίηση κλπ.)· ε) με ευρωπαϊκά κονδύλια δια βίου κατάρτισης· στ) χαρίζοντάς τους πληρωμένους από το ίδιο υπαλλήλους από τη δεξαμενή του εφεδρικού εργατικού στρατού του ΟΑΕΔ, ζ) με την τυπική θεσμοθέτηση στο εργατικό δίκαιο (προς όφελος όλων των αφεντικών αυτού του κόσμου) κανόνων που για δεκαετίες χαρακτήριζαν άτυπα τα μικρομεσαία κάτεργα: ξεχείλωμα διευθυντικού δικαιώματος, επέκταση ωραρίου δίχως αποζημίωση, συμβόλαια «μηδενικών ωρών», δυνατότητα επιβολής υπερωρίας και άρσης του ρεπό κλπ.

ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΗΣ ΓΑΛΑΡΙΑΣ
Νοέμβρης 2024

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΟΚΚΙΝΟ ΝΗΜΑ

(1) Επειδή εδώ, για λόγους χώρου και πολύτιμου χρόνου, αποφεύγουμε να σχολιάσουμε κριτικά την πληθώρα βιβλίων και εντύπων που κυκλοφόρησαν τα τελευταία τριάντα χρόνια και αφορούν στην πολιτική, οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ιστορία της ύστερης μεταπολίτευσης, θα επιστήσουμε την προσοχή της αναγνώστριας που θα ήθελε να μάθει τι γράψαμε εμείς τουλάχιστον από το 1995 και μετά σε δυο τρία κείμενα που συντάξαμε μαζί με άλλα συντρόφια. Ενδεικτικά αναφέρουμε: Σκοτώνουν τα άλογα στη δουλειά και όταν γεράσουν τα θάβουν ιδίοις εξόδοις (Ομάδα ενάντια στον εκβιασμό της εργασίας, γ΄ έκδοση, 2015)· Θέλουμε μισθό και όχι «δουλίτσα» (Συνέλευση εργαζομένων-ανέργων από την πλατεία συντάγματος, 2017) και το 18ο τεύχος των Παιδιών της Γαλαρίας (2018). Αποφεύγουμε επίσης να σχολιάσουμε τη μετάλλαξη του αναρχικού-αντιεξουσιαστικού χώρου προς τον αναρχοσταλινισμό και την πολιτική της ταυτότητας. Αρκεί μόνο να πούμε ότι την εποχή που γράψαμε το αρχικό κείμενο ο «χώρος» ήταν ακόμα σε μεγάλο βαθμό ενάντια στον λενινισμό, τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα και τον συντεχνιακό συνδικαλισμό και υπέρ του κομμουνισμού των εργατικών συμβουλίων.

ΑΝΤΙΟ ΤΣΑΚΑΛΕ

Αποχαιρετάμε αύριο, Παρασκευή, τον φίλο και σύντροφο Γιώργο Τσάκαλο.

Πνεύμα ανήσυχο, ευρυμαθές, πράο και τόσο γεναιόδωρο συμμετείχε στο νεολαιίστικο κίνημα της μεταπολίτευσης και στον αντιεξουσιαστικό χώρο. Ταυτόχρονα, οι αναζητήσεις του τον οδηγούν και σε άλλα μονοπάτια. Τα τελευταία χρόνια αντιμετώπιζε πολλά και σοβαρά προβλήματα υγείας, τα οποία όμως δεν τον είχαν εμποδίσει από το να βρίσκεται στις βιβλιοφιλικές επάλξεις, ήτοι στο βιβλιοπωλείο του Ναυτίλου, ένα από τα λίγα εναπομείναντα λογοτεχνικά στέκια και βασικό σημείο διακίνησης, σε ένα ολοένα και πιο ασφυκτικά κυριλοποιημένο κέντρο, έντυπου κινηματικού υλικού – δίχως αποκλεισμούς και λογικές λογοκρισίας που δυστυχώς εδώ και καιρό μαστίζουν αρκετά μυαλά, στέκια και καταλήψεις… Όντας βασικός κρίκος που ένωνε τις πολυσυλλεκτικές συναντήσεις μεταξύ των (ετερόκλητων) θαμώνων του βιβλιοπωλείου, συχνά σχολίαζε αρνητικά την μετατροπή του «χώρου» που ο ίδιος γνώρισε σε πολλά μικρά «γκέτο».
Ο Γιώργος, μέγας γνώστης του ελληνικού underground –αν και όχι μόνο–, συνήθιζε να ξεθάβει «διαμάντια» του («θησαυρούς» τα αποκαλούσε ο ίδιος) από τον ξέχειλο υπόγειο κήπο του Ναυτίλου, τα οποία του άρεσε να δωρίζει σε φίλους και γνωστούς. Άλλοτε, πάλι, έκλεινε απότομα τον γενικό διακόπτη και έδιωχνε τους τελευταίους θαμώνες με την τόσο γνώριμη δικαιολογία «φτάνει για απόψε, αρκούν αυτά που αγοράσατε». Πρόθυμος να διηγηθεί ιστορίες και να μοιραστεί τις ευρύτατες γνώσεις του στα βιβλία, τη μουσική, τις ταινίες, παρέμεινε μέχρι τέλος πνεύμα ανήσυχο κι ενημερωμένο για τα τεκταινόμενα εντός κι εκτός του «χώρου». Μέχρι τέλους πεισματάρης αντισταλινικός και κριτικός στον αριστερό εθνικισμό (με πολύ πρόσφατο παράδειγμα τη στάση του «χώρου» στο Παλαιστινιακό), πιστός στην γραμμή Στίνα.
Θα μας λείψει πολύ η παρέα του…

Ιστορική φωτογραφία από την κεντρική πλατεία του Αγρινίου. Στο φόντο κι αριστερά διακρίνεται ο Γιώργος με μούσια, γυαλιά και αμπέχωνο, δηλαδή με εντελώς ακατάλληλη για την περίσταση αμφίεση. Ήτανε Γενάρη του 1985, και μια μεγάλη παρέα αθηναίων πανκς (μουσικών και φίλων τους) μετέβησαν μαζικά στο Αγρίνιο για πανκ συναυλία που είχε διοργανώσει τοπικό λύκειο, ταρακουνώντας τη ραστώνη της τοπικής κοινωνίας. Οι «επιχειρήσεις Αρετή» είχαν ήδη ξεκινήσει στα Εξάρχεια, τα μήντια σέρβιραν γενναίες δόσεις ηθικού πανικού στους μικροαστούς (πασόκους, δεξιούς και κουκουέδες). Αυτό όμως δεν πτόησε την εν λόγω συντροφία να φτάσει στο Αγρίνιο, προσδίδοντας στη συναυλία ένα ξεκάθαρο πολιτικό περιεχόμενο.

Tags: underground, Ναυτίλος

ΔΙΗΜΕΡΟ ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΩΝ

Από το κυνήγι των μαγισσών και τις πρώτες περιφράξεις στο σύγχρονο, επιχειρηματικοποιημένο και περιφραγμένο πανεπιστήμιο

ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΠΥΡΑ

ΤΟ ΚΥΝΗΓΙ ΤΩΝ ΜΑΓΙΣΣΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ, ΟΙ ΠΕΡΙΦΡΑΞΕΙΣ ΚΑΙ Η ΑΝΟΔΟΣ ΤΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ

Παρασκευή 31/1, 8μμ

ΚΡΙΣΗ, ΑΝΑΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΚΑΙ ΤΑΞΙΚΗ ΠΑΛΗ ΣΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ

Σάββατο 1/2, 8μμ

ΚΑΤΑΛΗΨΗ ROSA NERA, ΛΟΦΟΣ ΚΑΣΤΕΛΙ, ΧΑΝΙΑ

ΚΟΚΚΙΝΟ ΝΗΜΑ-ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ/ΑΝΕΡΓΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

ΝΕΑ ΕΚΔΟΣΗ -BLACKOUT ΝΑΝΙ ΜΠΑΛΕΣΤΡΙΝΙ

ΝΕΑ ΕΚΔΟΣΗ -BLACKOUT ΝΑΝΙ ΜΠΑΛΕΣΤΡΙΝΙ

Το Blackout, ένα εκτεταμένο ποίημα του Νάνι Μπαλεστρίνι, γράφτηκε το 1979 και δημοσιεύθηκε το 1980. Αποτελεί μια ιδιαίτερη περιγραφή της παρατεταμένης «κατάστασης εξαίρεσης» στην οποία βρέθηκε το κράτος στην Ιταλία για πάνω από μία δεκαετία, εξαιτίας της μαχητικότητας των εργατών και της κοινωνικής διαμαρτυρίας στα τέλη της δεκαετίας του ’60.

Το blackout στη Νέα Υόρκη το 1977 και οι ταραχές που ακολούθησαν αποτελούν το επίκεντρο της δεύτερης ενότητας και λειτουργούν ως συνεκδοχή της πολιτικής αναταραχής που συντάραξε την Ιταλία κατά τη διάρκεια των δεκαετιών του ’60 και του ’70.

Το ποίημα στην παρούσα έκδοση πλαισιώνεται από δύο κείμενα: την εισαγωγή στην αγγλική έκδοση δια χειρός Bifo και την κριτική ανάλυση του γερμανού μεταφραστή του Μπαλεστρίνι, Max Henninger. Επιλέξαμε αυτά τα δύο κείμενα γιατί παρουσιάζουν με άρτιο και πυκνό τρόπο τόσο τη μέθοδο εργασίας και συγγραφής που ανέπτυξε ο Μπαλεστρίνι όσο και το πνεύμα της εποχής στην οποία αυτός έζησε και δημιούργησε. Για τον ίδιο λόγο, στο παράρτημα της έκδοσης συμπεριλάβαμε τη συνέντευξη που παραχώρησε ο συγγραφέας στο περιοδικό Τα Παιδιά της Γαλαρίας το 2005 (και δημοσιεύτηκε στο τεύχος 12-13 του περιοδικού, το 2007).

Στο λογοτεχνικό και εικαστικό έργο του Μπαλεστρίνι ξεδιπλώνεται η πολυπρισματική –πολύ συχνά αντιφατική– προλεταριακή εμπειρία στη μεταπολεμική Ιταλία και αναδεικνύονται ταυτόχρονα τόσο οι συλλογικές όσο και υποκειμενικές διαστάσεις της. Ο Μπαλεστρίνι άλλωστε, με τα λόγια του Bifo, ήταν «κυριολεκτικά μάρτυρας στο θέατρο των κοινωνικών συγκρούσεων, αλλά ταυτόχρονα και ηθοποιός στη σκηνή… [και] κατάφερε να είναι ειρωνικός και απόμακρος, ενώ συμμετέχει ψυχή τε και σώματι».

Λίγους μήνες πριν προλάβουμε να ολοκληρώσουμε αυτή την έκδοση, ο Νάνι Μπαλεστρίνι έφυγε από τη ζωή. Τώρα πια, την αφιερώνουμε στη μνήμη του.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

[4] Εισαγωγικό σημείωμα

[17] ΕΙΣΑΓΩΓΗ

του Φράνκο “Bifo” Berardi

[47] BLACKOUT

[81] PATCHWORK 1979: Σημειώσεις για το BLACKOUT

του Νάνι Μπαλεστρίνι

του Max Henninger

[129] Bιογραφικά Bifo/Henninger

[155] Παράρτημα: Συνέντευξη στα ΠτΓ

Tags: Blackout, «κατάσταση εξαίρεσης», Ιταλία, Μπαλεστρίνι

Η Έφοδος στον Ουρανό: Ταξική Σύνθεση και Ταξική Πάλη στον Ιταλικό Αυτόνομο Μαρξισμό

Αύγουστος 2012 (Επίμετρο της εκδοτικής ομάδας | PDF)

Aπό όλα τα ιδιαίτερα στοιχεία του operaismo (εργατισμού), εκείνα που παραμένουν πιο καινοτόμα και σημαντικά είναι αυτά που σχετίζονται με τη θεματική της ταξικής σύνθεσης. Ο Σέρτζιο Μπολόνια σημειώνοντας ότι για τον εργατισμό η έννοια της ταξικής σύνθεσης κατέληξε να πάρει τη θέση που είχε η ηγεμονία στη σκέψη του ΙΚΚ, εφιστά την προσοχή επισημαίνοντας πως είναι «αμφίσημη. Ένα αντικλείδι που ανοίγει όλες τις πόρτες». Σκοπός αυτού του βιβλίου είναι να ανακαλύψει τον τρόπο με τον οποίο σφυρηλατήθηκε αυτό το εργαλείο και να εκτιμήσει σε ποιο βαθμό μπορεί να είναι ακόμη χρήσιμο στις προλεταριακές πολιτικές τάσεις που δεν έχουν συνθηκολογήσει με τις κυρίαρχες μεταμοντέρνες, αυτοδιαχειριστικές και αμεσοδημοκρατικές ιδεολογίες της εποχής μας.

H Αναφορά (1961) του Αλκουάτι ξεκίνησε τη συζήτηση πάνω στην ταξική σύνθεση: ο όρος αυτός σήμαινε τους διάφορους τρόπους συμπεριφοράς που εμφανίζονται όταν ιδιαίτερες μορφές εργατικής δύναμης μπαίνουν σε συγκεκριμένες διαδικασίες παραγωγής. Η ταξική σύνθεση σύντομα θα γινόταν συνώνυμη του ίδιου του εργατισμού.

Η κλασική περίοδος της ανάπτυξης του εργατισμού ξεκινάει με την έκδοση του περιοδικού του Τρόντι. Παρά την ετερόκλιτη σύνθεσή της, στην Classe Operaia (Εργατική Τάξη) διαμορφώθηκε ο πυρήνας ορισμένων αντιλήψεων οι οποίες αποτέλεσαν το ενοποιητικό στοιχείο όλων των συνιστωσών: η ταύτιση της εργατικής τάξης με την υπαγμένη στην άμεση παραγωγική διαδικασία εργασία, η έμφαση στον αγώνα για το μισθό ως κεντρικό πεδίο της πολιτικής σύγκρουσης, η επιμονή στο ότι η εργατική τάξη είναι η κινητήρια δύναμη της καπιταλιστικής κοινωνίας.

Σε αντίθεση με πολλούς μαρξιστές, η συντακτική ομάδα της Classe Operaia ποτέ δεν πίστεψε ότι η «συγκρότηση» της εργατικής τάξης εντός ενός συγκεκριμένου κοινωνικού σχηματισμού είναι ένα γεγονός που περιορίζεται σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Αντίθετα, την έβλεπαν ως αποτέλεσμα μιας διαρκώς εξελισσόμενης αλληλεπίδρασης μεταξύ των συναρθρώσεων της εργατικής δύναμης που παράγει η καπιταλιστική ανάπτυξη και των εργατικών αγώνων για το ξεπέρασμά τους. Αλλά ποιο από τα δύο στοιχεία είναι το ισχυρότερο; Η συνέχεια των αγώνων ή η ικανότητα του κεφαλαίου να αποσυνθέτει τον αντίπαλό του; Το προλεταριακό υποκείμενο καταστρέφεται πραγματικά από την αναδιοργάνωση της παραγωγής, η οποία περιοδικά ακολουθεί την πάλη στο εργοστάσιο, ή μοιάζει με ένα μονοκύτταρο οργανισμό, ο οποίος μπορεί να διαιρείται άπειρες φορές, διατηρώντας όμως το γενετικό του κώδικα άθικτο; Αρκούσε απλώς να ειπωθεί, όπως έκαναν ο Νέγκρι και ο Τρόντι, ότι η αναδιάρθρωση του κεφαλαίου απλώς μεταθέτει την ταξική σύγκρουση σε ένα υψηλότερο και πιο κοινωνικοποιημένο επίπεδο; Τέλος, τι ρόλο παίζει, αν όντως παίζει κάποιο ρόλο, το ζήτημα της μνήμης στην αναπαραγωγή της ταξικής πάλης;

Σε ό,τι αφορά την ανυποχώρητη ενασχόληση του εργατισμού με την τεχνική σύνθεση της εργατικής δύναμης ως στοιχείο-κλειδί στην εξήγηση της συμπεριφοράς, μπορεί κανείς να χαρακτηρίσει αυτή την άποψη μερική αλλά όχι και τελείως λανθασμένη.

Στα τέλη της δεκαετίας τou ’70, οι συντάκτες της Primo Maggio άρχισαν να αναδεικνύουν εκείνα τα άλλα καθοριστικά στοιχεία –φύλο, ηλικία, φυλή, γλώσσα, εκπαίδευση, αγώνες ή ήττες του παρελθόντος– τα οποία έπαιξαν το δικό τους ρόλο στο να γίνει η ιστορία ενός συνόλου εργατικών δυνάμεων διακριτή από μια άλλη.

Η έκδοση του βιβλίου του Steve Wright Έφοδος στον Ουρανό εντάσσεται στη σειρά εκδόσεων του Κόκκινου Νήματος που σκοπό έχει να παρουσιάσει τις ιστορικές τάσεις του κομμουνιστικού κινήματος. Η έκδοση του παρόντος βιβλίου, όπως και κάθε βιβλίου που πραγματεύεται τον αγώνα του προλεταριάτου ενάντια στο κεφάλαιο, δηλ. τον αγώνα της ζωής ενάντια στο θάνατο, στόχο έχει να μας οπλίσει θεωρητικά ώστε να οργανώσουμε ακόμα πιο αποτελεσματικά την επίθεσή μας. Μέσα και ενάντια σε αυτόν το σάπιο κόσμο. Μέχρι την τελική καταστροφή του.

Επίμετρο της εκδοτικής ομάδας (PDF)

Γυναίκες στην Πυρά: το κυνήγι μαγισσών στην Ευρώπη, οι περιφράξεις και η άνοδος του καπιταλισμού

Ιούλιος 2010 (Ολόκληρο το βιβλίο | PDF)

Το να κατανοήσουμε το κυνήγι των μαγισσών έχει ζωτική σημασία τόσο για την κατανόηση της ανόδου του καπιταλισμού όσο και για την κατανόηση της οικογένειας, του γυναικείου ρόλου και της σχέσης που έχουμε με το σώμα μας. Η μεγάλη σημασία και επιρροή του συχνά αποσιωπάται ακόμα και από τη ριζοσπαστική ιστοριογραφία. Η σύντομη αυτή επισκόπηση εξετάζει τις οικονομικές, κοινωνικές και ιδεολογικές αιτίες και επιπτώσεις της σφαγής των γυναικών κατά την άνοδο του καπιταλισμού.

«Η αναγνώριση της ανώτερης γνώσης που κατείχαν οι μάγισσες διαπιστώνεται από την ευρέως διαδεδομένη πεποίθηση ότι μπορούσαν να κάνουν θαύματα. Η μάγισσα ήταν στην πραγματικότητα ο πιο εμβριθής στοχαστής, ο πιο εξελιγμένος επιστήμονας της εποχής εκείνης… Καθώς η γνώση ήταν πάντοτε δύναμη, η Εκκλησία φοβόταν τη χρήση της από τις γυναίκες και έστρεψε εναντίον τους τα πιο θανατηφόρα της όπλα». Matilda Joslyn Gage, Women, Church and State: The Original Exposé of Male Collaboration Against the Female Sex, 1893.

Πρόλογος της εκδοτικής ομάδας (PDF)

Ολόκληρο το βιβλίο (PDF)

Τζωρτζ Καφφέντζις, Ρόμπερτ Όβετζ, Ντέηβιντ Χάρβι | Κρίση, Αναδιάρθρωση & Ταξική Πάλη στα Πανεπιστήμια

Ιούνης 2008 (Ολόκληρο το βιβλίο | PDF)

Aυτό που εμφανίζεται ως κρίση του εκπαιδευτικού συστήματος, κρίση που από ένα σημείο και μετά αρχίζει να τροφοδοτείται και από τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές και τους αγώνες ενάντια σε αυτές, δεν είναι παρά μια μόνο όψη της κρίσης των καπιταλιστικών κοινωνικών σχέσεων συνολικά. Με αυτό εννοούμε την κρίση τόσο των σχέσεων εκμετάλλευσης όσο και των πολιτικών και ιδεολογικών μορφών που τις νομιμοποιούν. Προσδιορίζοντας τα χαρακτηριστικά που η κρίση παίρνει στην τριτοβάθμια εκπαίδευση θα λέγαμε ότι είναι διαρκής, μιας και διαρκεί πάνω από τριάντα χρόνια στον ελλαδικό χώρο, ότι συνυφαίνεται τόσο με την αδυναμία (πλήρους) σύνδεσης του πανεπιστημίου με την παραγωγή όσο και με την αδυναμία (πλήρους) ικανοποίησης των κοινωνικών προσδοκιών της εργατικής τάξης. Στο κέντρο της κρίσης βρίσκονται κυρίως οι φοιτητές, οι σπουδαστές και το διδακτικό προσωπικό των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, οι οποίοι σε γενικές γραμμές δεν είναι διατεθειμένοι να λιώσουν στη δουλειά για να πετύχουν αυτό που θέλουν είτε αυτό λέγεται πτυχίο, είτε αυτό λέγεται μισθός.

Διαβάστε περισσότερα

Μάικλ Σάιντμαν | Η αντίσταση των εργατών στην εργασία στο Παρίσι και τη Βαρκελώνη κατά τη διάρκεια του Γαλλικού Λαϊκού Μετώπου και της Ισπανικής Επανάστασης, 1936-38

Ιούνης 2006 (PDF)

Το Φλεβάρη του 1938, το συμβούλιο των CNT-UGT στο Pantaleoni Germans καθιέρωσε ένα εντατικό πρόγραμμα εργασίας και ποινές για την καθυστέρηση προσέλευσης στο χώρο εργασίας. Ένας σύντροφος ανέλαβε να ελέγχει την είσοδο και την έξοδο. Η ανάθεση των εργασιών και οι οδηγίες έπρεπε να γίνονται δεκτές «χωρίς σχόλια» και να εκτελούνται στην ώρα τους. Για κάθε μετακίνηση μέσα στο εργοστάσιο έπρεπε να υπάρχει άδεια από τον επικεφαλής του τομέα και όσοι μετακινούνταν χωρίς έγκριση θα ετίθεντο προσωρινά σε διαθεσιμότητα και θα παρακρατείτο ο μισθός τους για τρεις έως οκτώ μέρες. Κανένα εργαλείο δεν έφευγε από την κολεκτίβα χωρίς έγκριση και καθιερώθηκε δοκιμαστική περίοδος ενός μήνα για όλους τους εργάτες. Η ελεγκτική επιτροπή των CNT-UGT στην εταιρία Rabat προειδοποίησε ότι όποιος σύντροφος λείπει από τη δουλειά χωρίς να είναι άρρωστος θα χάνει το μεροκάματο. Οι εργαζόμενοι αυτής της εταιρίας, η πλειοψηφία των οποίων ήταν γυναίκες, ενημερώθηκαν ότι η ανυπακοή μπορούσε να οδηγήσει στην απόλυση σε έναν τομέα που, θα πρέπει να το έχουμε υπ’ όψιν μας, η ανεργία ήταν υψηλή. Καμία εργάτρια της Rabat δεν έπρεπε να απουσιάζει από τις συνελεύσεις υπό την απειλή προστίμου. Μόνο συζητήσεις σχετικά με την εργασία επιτρέπονταν κατά τη διάρκεια της εργάσιμης μέρας. Κι’ άλλες κολεκτίβες, όπως η Artgust, η οποία είχε ανεπιτυχώς ζητήσει από τους εργάτες να αυξήσουν την παραγωγή, επέβαλλαν επίσης κανόνες που απαγόρευαν τις συζητήσεις, την καθυστερημένη προσέλευση στο χώρο εργασίας ακόμη και τη λήψη τηλεφωνημάτων.

Διαβάστε περισσότερα

Aufheben | Πίσω από την Ιντιφάντα του 21ου αιώνα

Μάιος 2005 (PDF)

Η ταξική πάλη και το “παλαιστινιακό ζήτημα” υπό το παραμορφωτικό πρίσμα του εθνικισμού

” Κατά πόσο λοιπόν η Ιντιφάντα είναι μια διαμεσολαβημένη έκφραση του ταξικού πολέμου και κατά πόσο ένας εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας; Κι αν οι προλετάριοι δεν έχουν πατρίδα, τότε γιατί συνεχίζουν να υποστηρίζουν τον εθνικισμό; Αν δώσουμε έμφαση στις πρόσφατες επιθέσεις των παλαιστινίων ενάντια σε καθεστωτικές μορφές πολιτικής αντιπροσώπευσης, δεν απαντάμε παρά μόνο εν μέρει. Κι αυτό γιατί εκφράστηκαν πολλές φορές με όρους που έδειχναν ότι οι αντιπρόσωποι δε θεωρούνταν αρκετά εθνικιστές. Σε αυτό το σενάριο, η κρίση νομιμοποίησης της ΟΑΠ δε σημαίνει την απόρριψη κάθε μορφής αντιπροσώπευσης αλλά οδηγεί μάλλον σε μια μαζική υποστήριξη πιο μαχητικών εθνικιστικών μορφών αντιπροσώπευσης, όπως π.χ. της Χαμάς.

Δεδομένης της υποτέλειας της παλαιστινιακής αστικής τάξης πολλοί παλαιστίνιοι ήταν υποχρεωμένοι να εργάζονται για το ισραηλινό κεφάλαιο είτε εντός της Πράσινης Γραμμής, είτε στην κατασκευή των οικισμών. Για αυτούς, η ισραηλινή στρατιωτική κυβέρνηση είναι το αφεντικό. Επομένως θα ήταν δυνατό ν’ αναγνωρίσουν τον εαυτό τους ως παλαιστίνιο παρά ως προλετάριο, μαζί με την μικροαστική τάξη των καταστηματαρχών που βίωσαν πολλούς παρόμοιους καθημερινούς εξευτελισμούς και στερήσεις λόγω της ισραηλινής κυριαρχίας. Απούσας της επανάστασης, η καθημερινή ζωή τους ως εργάτες μπορεί και να βελτιωνόταν αν υπήρχε μια παλαιστινιακή αστική τάξη που να λειτουργεί σωστά, που να μπορούσε να επενδύσει στο βιομηχανικό τομέα και να τους προσλάβει παρέχοντας εισόδημα και για τις δυο τάξεις.”

Aufheben

Διαβάστε περισσότερα

Αναρχοκομμουνισμός: η διερεύνηση του μέλλοντος στο παρόν

Μάιος 2004

Συλλογή κειμένων για την ιστορία του αναρχοκομμουνιστικού κινήματος

Στο αληθινό πεδίο της ζωής, με τις χαρές της, τα βάσανά της και τ’ ατυχήματά της, όλοι δεν μπορούμε να θυμηθούμε κάποιον που μας πρόσφερε μια τόσο μεγάλη υπηρεσία ώστε θα αγανακτούσαμε αν μας έλεγαν το ισοδύναμό της σε χρήμα; Η υπηρεσία αυτή μπορεί να ήταν μόνο μια λέξη, μόνο μια λέξη που ειπώθηκε την κατάλληλη στιγμή, ή μπορεί να ήταν αφοσίωση μηνών ή χρόνων -σκοπεύουμε, μήπως, να υπολογίσουμε αυτές τις “ανυπολόγιστες” υπηρεσίες σε “κουπόνια εργασίας”;

“Η εργασία του καθενός!” Όμως η ανθρώπινη κοινωνία δε θα επιβίωνε ούτε για δυο γενιές αν ο κάθε ένας δεν έδινε απείρως περισσότερα απ’ αυτά για τα οποία πληρώνεται σε χρήμα, σε “κουπόνια” ή με δημόσια επιβράβευση…

Και αν η αστική κοινωνία παρακμάζει, αν εισήλθαμε σ’ ένα αδιέξοδο απ’ το οποίο δεν μπορούμε να βγούμε δίχως να επιτεθούμε στους παλιούς θεσμούς με φωτιά και τσεκούρι, αυτό συμβαίνει ακριβώς επειδή δώσαμε τόσο μεγάλη σημασία στον υπολογισμό. Επειδή συνηθίσαμε να δίνουμε μόνο για να πάρουμε. Επειδή βάλαμε ως στόχο μας να μετατρέψουμε την κοινωνία σε εμπορική επιχείρηση βασισμένη στη χρέωση και την πίστωση.

Κροπότκιν, Το σύστημα της μισθωτής εργασίας

Διαβάστε περισσότερα

Kolinko | Τηλεφωνικά κέντρα, εργατική έρευνα, κομμουνισμός

Ιούνιος 2003 (PDF)

Σε μερικά τηλεφωνικά κέντρα οι εργάτες έχουν επινοήσει διάφορες μορφές σαμποτάζ, για παράδειγμα μπλοκάρουν τα μηχανήματα όταν το στρές της δουλειάς φτάνει σε οριακά σημεία. Ctrl-Alt-Del…και έχεις ένα τρίλεπτο έξτρα διάλειμμα όσο το κομπιούτερ ξαναφορτώνει. Άσε μια κλήση να βαράει στη γραμμή σου… για να περάσει λίγη ώρα μέχρι την επόμενη. Πείραξε λίγο τα καλώδια… και θα πρέπει να έρθει τεχνικός για να βρει τι τρέχει.

Διαβάστε περισσότερα

Ζιλ Ντωβέ | Έκλειψη και επανεμφάνιση του κομμουνιστικού κινήματος

Μάϊος 2002 (PDF)

Ο στόχος του παλιού εργατικού κινήματος ήταν να καταλάβει τον υπάρχοντα κόσμο και να τον διαχειριστεί με έναν καινούριο τρόπο: βάζοντας τον τεμπέλη να δουλέψει, αναπτύσσοντας την παραγωγή, εισάγοντας την εργατική δημοκρατία (τουλάχιστον ως ζήτημα αρχής). Μόνο μια μικρή μειοψηφία, «αναρχική» καθώς και «μαρξιστική», θεωρούσε ότι μια διαφορετική κοινωνία σήμαινε την καταστροφή του κράτους, του εμπορεύματος και της μισθωτής εργασίας, παρότι σπάνια το όρισε σα μια διαδικασία, αντιλαμβανόμενη αντιθέτως το όλο πράγμα σαν ένα πρόγραμμα που τίθεται σε εφαρμογή μετά την κατάληψη της εξουσίας, συχνά ύστερα από ένα αρκετά μακρύ μεταβατικό στάδιο. Αυτοί οι επαναστάτες αδυνατούσαν ν’ αντιληφθούν τον κομμουνισμό σαν ένα κοινωνικό κίνημα του οποίου η δράση θα υπέσκαπτε τα θεμέλια της ταξικής και κρατικής εξουσίας, και υποτίμησαν την ανατρεπτική δύναμη των αδερφικών, ανοιχτών, κομμουνιστικών σχέσεων οι οποίες επανεμφανίζονταν σε κάθε ουσιαστική εξέγερση (Ρωσία 1917-19, Καταλωνία 1936-37…)…

Διαβάστε περισσότερα