H ΘΕΣΗ ΤΟΥ 3ου ΤΟΜΟΥ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ- M. HEINRICH

H ΘΕΣΗ ΤΟΥ 3ου ΤΟΜΟΥ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΤΟΥ
ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ

Η εκδήλωση που διοργάνωσε η Ομάδα Αυτομόρφωσης και Συζήτησης του Κεφαλαίου, σε συνεργασία με τον Michael Heinrich, με θέμα Η θέση του τρίτου τόμου στο συνολικό σχέδιο του Κεφαλαίου, πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 18 Ιανουαρίου 2017 στην κατάληψη του Αυτοδιαχειριζόμενου Κυλικείου Νομικής.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
1 Αντί προλόγου
2 Εισήγηση M. Heinrich
3 Ερωτήσεις και Συζήτηση
4 Παράρτημα I Το ΚΕΦΑΛΑΙΟ σε τέσσερα βιβλία (1868-1881)
5 Παράρτημα IΙ Πρόσκληση στα μαθήματα αυτομόρφωσης
6 Παράρτημα III Γλωσσάρι μαρξικών όρων

Όλο το υλικό της Ομάδα Αυτομόρφωσης και Συζήτησης του Κεφαλαίου είναι αναρτημένο στο διαδίκτυο

https://drive.google.com/drive/folders/1958muDp_xZACZ71Rz9zXfh9txfvlnEwf

https://athens.indymedia.org/post/1598357/

ΕΙΣΗΓΗΣΗ Μ. HEINRICH

Ήρθα προσκεκλημένος εδώ απόψε με σκοπό να παρουσιάσω τον τόμο ΙΙΙ του Κεφαλαίου του Μαρξ, μιας και όπως έχω ενημερωθεί οι διοργανωτές έχουν ήδη μελετήσει τους δύο πρώτους τόμους. Η παρουσίαση του τόμου ΙΙΙ θα γίνει σε τρία μέρη:

1. Το πρώτο μέρος αφορά τη διαδοχή των χειρογράφων του Κεφαλαίου, μιας και τα χειρόγραφα του τόμου ΙΙΙ είναι παλιότερα από εκείνα του τόμου Ι, που εξέδωσε ο Μαρξ.
2. Το δεύτερο μέρος αφορά τη σχέση ανάμεσα στον Μαρξ ως συγγραφέα, που όμως δεν εξέδωσε τον τόμο ΙΙΙ και τον Ένγκελς ως εκδότη και επιμελητή αυτού του έργου.
3. Και το τρίτο μέρος αφορά τη συνολική δομή των τριών τόμων και τη θέση του τόμου ΙΙΙ στο συνολικό έργο.

Μπορεί το ζήτημα να φαντάζει απλό ή θεωρητικό. Ο λόγος για τον οποίο προβαίνω σε θεωρητική μελέτη του έργου είναι γιατί το Κεφάλαιο, όπως έγραψε ο Μαρξ σε μια επιστολή του 1868, «αποτελεί τη φοβερότερη επίθεση που έγινε ποτέ στην αστική τάξη». Επομένως, για να καταλάβουμε τι εννοούσε με αυτό ο Μαρξ, πρέπει να δούμε πώς λειτουργεί αυτό το έργο.

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
Τα Χειρόγραφα

Ο Μαρξ δεν έγραψε το Κεφάλαιο ξεκινώντας από τον τόμο Ι, συνεχίζοντας με τον ΙΙ κλπ. Αντίθετα, ακολούθησε μια ερευνητική διαδικασία για τη συγγραφή των τριών τόμων. Θα επικεντρωθώ στην αρχική περίοδο 1863-1865.
1863-1865 Χειρόγραφα τόμου Ι, ΙΙ και ΙΙΙ
1866-1870 Τόμος ΙΙ
1867 Έκδοση τόμου Ι
1871-1881 Τελευταία περίοδος
Το Χειρόγραφο του 1863-1865 αποτελεί προσχέδιο για τη συγγραφή και των τριών τόμων. Απ’ ό,τι αφορούσε τον τόμο Ι έχει σωθεί μόνο το έκτο αδημοσίευτο κεφάλαιο με τον τίτλο Αποτελέσματα της άμεσης παραγωγής. Στο Χειρόγραφο του 1863-1865 περιλαμβάνεται επίσης ένα χειρόγραφο που κάλυπτε όλη την ύλη του τόμου Ι και ένα άλλο που κάλυπτε όλη την ύλη του τόμου ΙΙΙ. Κατά την περίοδο 1866-1867 ξαναδούλεψε το Χειρόγραφο του 1863- 1865 και προέκυψε ο τόμος Ι. Έπειτα από τη δημοσίευση του τόμου Ι το 1867, ξαναδούλεψε τα Χειρόγραφα του 1863-1865 με σκοπό την έκδοση του τόμου ΙΙ, γράφοντας ένα χειρόγραφο που ονομάστηκε Χειρόγραφο ΙΙ και κατόπιν επεξεργάστηκε και αυτό και έγραψε το Χειρόγραφο IV. Από τα παραπάνω γίνεται σαφές πως ο Μαρξ επεξεργάστηκε πολύ τα αρχικά χειρόγραφα του τόμου ΙΙ.
Μετά το 1871 ξεκινά μια περίοδος επανεπεξεργασίας των χειρογράφων, οπότε και ο Μαρξ επιμελείται τη 2η γερμανική έκδοση του τόμου Ι, στην οποία έκανε προσθήκες και αλλαγές. Επίσης, την ίδια δεκαετία κυκλοφορεί η γαλλική μετάφραση του τόμου Ι, η οποία περιέχει καινούργιο υλικό, αποτέλεσμα επανεπεξεργασίας του τόμου. Αυτό σημαίνει πως κατά την περίοδο εκείνη κυκλοφορούσαν δύο νέες, εμπλουτισμένες εκδόσεις του τόμου Ι.
Η περίοδος 1871-1881 χωρίζεται σε δύο υποπεριόδους: την περίοδο 1871- 1876 και 1876-1881, όπου κατά την πρώτη περίοδο κυκλοφορούν οι δύο νέες εκδόσεις του τόμου Ι και κατά τη δεύτερη περίοδο συντάσσει νέα χειρόγραφα, τα Χειρόγραφα V ως VIII, που δεν περιέχουν μόνο επεξεργασμένο υλικό του τόμου ΙΙ, αλλά και προσθήκες, προϊόν νέων θεωρητικών αντιλήψεων. Αυτή είναι η σειρά που γράφτηκαν τα Χειρόγραφα.
Ο τόμος Ι της ελληνικής έκδοσης προέρχεται από μετάφραση της 4ης γερμανικής έκδοσης του 1890. Δεν είναι ίδιος με εκείνον που έγραψε ο Μαρξ, αλλά προϊόν επιμέλειας του Ένγκελς, ο οποίος χρησιμοποίησε τη 2η γερμανική και τη γαλλική έκδοση, χωρίς όμως να συμπεριλάβει όλες τις αλλαγές της γαλλικής. Συνεπώς, αυτό το κείμενο είναι του Μαρξ, φυσικά, αλλά ο ίδιος δεν το είδε ποτέ σ’ αυτή τη μορφή.
Ο τόμος ΙΙ εκδόθηκε από τον Ένγκελς μετά το θάνατο του Μαρξ και στην έκδοση δεν χρησιμοποιήθηκαν καθόλου τα Χειρόγραφα του 1863-1865. Βασίστηκε στα χειρόγραφα της περιόδου 1867-1870 –ιδίως στο εκτενές Χειρόγραφο ΙΙ, αλλά και στο Χειρόγραφο IV– και στα χειρόγραφα της περιόδου 1876-1881 – Χειρόγραφο V ως Χειρόγραφο VIII, και ειδικά στο Χειρόγραφο VIII, που περιείχε νέες επεξεργασίες για το χρήμα, τις κρίσεις και την αναπαραγωγή του κεφαλαίου.
Όσον αφορά τον τόμο ΙΙΙ, αυτός βασίζεται μόνο στα παλαιότερα Χειρόγραφα του 1863-1865. Δηλαδή, ενώ ο τόμος Ι του 1890 βασίζεται στη 2η γερμανική και στη γαλλική έκδοση και ο τόμος ΙΙ, επίσης, βασίζεται σε νεότερο υλικό, αντιθέτως ο τόμος ΙΙΙ είναι το παλαιότερο κείμενο, εκείνο με τις λιγότερο επεξεργασμένες αντιλήψεις του Μαρξ. Συνεπώς, ο τόμος ΙΙΙ δεν βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο έρευνας που βρίσκονται τα χειρόγραφα των άλλων δυο τόμων, αν και ο Μαρξ σχεδίαζε τη δεκαετία του 1870 μια συνολική ανανέωση του υλικού του τόμου ΙΙΙ.

Οι κρίσεις

Ένα πεδίο όπου διακρίνονται τα διαφορετικά επίπεδα έρευνας των χειρογράφων είναι εκείνο της καπιταλιστικής κρίσης. Τα Χειρόγραφα του 1863-65, που χρησιμοποιήθηκαν για τον τόμο ΙΙΙ, αναφέρονται στην καπιταλιστική κρίση εστιάζοντας στην παραγωγή και στο πώς προκύπτει η κρίση από αντιφάσεις της παραγωγικής διαδικασίας. Ο Μαρξ, ενώ είχε ολοκληρώσει το κείμενο για τις κρίσεις τον Δεκέμβρη του 1865, τον Μάρτη του 1866 μια νέα χρηματοπιστωτική κρίση ξεσπά στην Αγγλία, την περίοδο που δούλευε την 1η έκδοση του τόμου Ι. Τον επόμενο χρόνο, το 1867, εκδίδει τον τόμο Ι και θεωρεί σημαντικό να εισάγει στο εικοστό τρίτο κεφάλαιο πληροφορίες για τη νέα χρηματοπιστωτική κρίση, παρότι δεν είναι το αντικείμενο του κεφαλαίου. Ο Μαρξ θεώρησε τόσο σημαντική την κρίση του 1866, ώστε μετά την έκδοση του τόμου Ι, άρχισε να συντάσσει αναλυτικές σημειώσεις γι’ αυτή. Η ανάλυσή του βασίστηκε σε άρθρα που συνέλεγε από το περιοδικό Economist – το οποίο εκδίδεται ως σήμερα. Η έρευνα αυτή κράτησε δυο χρόνια και τα άρθρα που συνέλεγε αφορούσαν ζητήματα της παραγωγής, αλλά και χρηματοπιστωτικά. Έτσι, άρχισε να διαφοροποιείται η άποψή του για τις κρίσεις σε σχέση με εκείνη του χειρόγραφου του τόμου ΙΙΙ.
Ένα άλλο σημείο που σχετίζεται με τη θεωρία της κρίσης εμφανίζεται στο Χειρόγραφο VIII του τόμου ΙΙ. Στα πρώιμα Χειρόγραφα του 1865 δεν ήταν σαφές ποια θεωρούσε ο Μαρξ ως σημαντικότερη αιτία για την κρίση· αντίθετα, είχε συμπεριλάβει διάφορες θεωρίες. Ανάμεσά τους βρίσκεται και η θεωρία της υποκατανάλωσης, όπου σύμφωνα με αυτή, αιτία της κρίσης είναι η φτώχεια των εργαζόμενων μαζών. Στο Χειρόγραφο VIII, που γράφεται περίπου την περίοδο 1877-1879, συμπεριλαμβάνεται μια οξύτατη κριτική της θεωρίας της υποκατανάλωσης. Η κριτική αυτή περιλαμβάνεται στην έκδοση του Ένγκελς των τόμων Ι και ΙΙ, μόνο όμως ως απλή παρατήρηση του Μαρξ πάνω στο ζήτημα της κρίσης. Αλλά στην πραγματικότητα, αν ληφθεί υπόψιν η σειρά συγγραφής των χειρογράφων, γίνεται ξεκάθαρο πως η συγκεκριμένη κριτική του Μαρξ στη θεωρία της υποκατανάλωσης αποτελεί την τελευταία του λέξη πάνω στο ζήτημα της κρίσης.
Δεν θα φέρω περισσότερα παραδείγματα. Ο τόμος ΙΙΙ είναι ιδιαίτερα σημαντικός για το σύνολο του έργου του Κεφαλαίου, όμως δεν αποτελεί προϊόν τελικής έρευνας. Πρέπει να τον διαβάζουμε και να τον χρησιμοποιούμε έχοντας πάντα στο μυαλό μας πως η ερευνητική εργασία του Μαρξ συνεχίστηκε. Η μελέτη του τόμου ΙΙΙ πρέπει να συνδυαστεί και να συνδεθεί με τη μελέτη του τόμου Ι και ΙΙ, αλλά και όλους τους υπόλοιπους της έκδοσης MEGA, που αναμένεται να κυκλοφορήσουν. Η έκδοση MEGA θα περιλαμβάνει όλο το υλικό του Μαρξ, αποσπάσματα των σημειώσεών του για την κρίση του 1866 και επιπλέον ό,τι σχετίζεται με τον τόμο ΙΙΙ.
Όσον αφορά στην εργασία του Μαρξ για τις κρίσεις, αποτελεί ένα αυτοτελές υλικό. Όσο ζούσε ο Μαρξ δεν δημοσιεύονταν στατιστικές μελέτες, επομένως τα στοιχεία για τις κρίσεις του 1857 και του 1866 έπρεπε να τα συλλέξει μόνος του. Δεν είχε πρόσβαση σε στατιστικά στοιχεία, όπως εμείς σήμερα με ένα κλικ στον υπολογιστή μας. Εν αντιθέσει, έπρεπε να τα συλλέξει ο ίδιος μελετώντας τις εφημερίδες και τις κοινοβουλευτικές εκθέσεις της εποχής του.
Στα γερμανικά υπάρχουν δύο διαφορετικές εκδόσεις για τα έργα των Μαρξ και Ένγκελς. Η πρώτη έκδοση είναι η MEW, η οποία αποτελείται από 43 τόμους και περιλαμβάνει τα δημοσιευμένα έργα και την αλληλογραφία των Μαρξ-Ένγκελς, όχι όμως τα χειρόγραφα και τις σημειώσεις. Η δεύτερη έκδοση είναι η MEGA, που μεταφράζεται ως Συνολική έκδοση των έργων του Μαρξ και του Ένγκελς, αποτελείται από 114 τόμους και περιλαμβάνει τα πάντα, ό,τι έχει διασωθεί: όλες τις σημειώσεις, τα χειρόγραφα και την αλληλογραφία τους. Για παράδειγμα, στην έκδοση MEW τα γράμματα αποτελούν 13 τόμους, ενώ στην έκδοση MEGA ένα σύνολο 30 τόμων, γιατί περιλαμβάνονται εκτός από τα γράμματα που λάμβαναν ο Μαρξ και ο Ένγκελς και τα γράμματα με τα οποία απαντούσαν.
Εδώ ολοκληρώνεται το πρώτο μέρος της εισήγησης αναφορικά με τη σειρά των χειρογράφων. Συνεχίζουμε με το δεύτερο μέρος, που καταπιάνεται με τη σχέση ανάμεσα στον Μαρξ ως συγγραφέα και τον Ένγκελς ως εκδότη.

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ
Η σχέση συγγραφέα Μαρξ και εκδότη Ένγκελς

Κατά τη διάρκεια της ζωής του Μαρξ εκδόθηκε μόνο ο τόμος Ι. Μετά τον θάνατο του Μαρξ το 1883, ο Ένγκελς ‒ένας πραγματικός φίλος‒ έβαλε στην άκρη τα σχέδια για την έκδοση των δικών του βιβλίων, ώστε να αφοσιωθεί στην έκδοση των δύο επόμενων τόμων του Κεφαλαίου. Αυτό που ήθελε να κάνει ο Ένγκελς ήταν να μετατρέψει τα χειρόγραφα σε ένα έργο κατάλληλο προς μελέτη και όχι να επιβάλει τη δική του ερμηνεία των κειμένων. Εντούτοις, αυτό έκανε, κατά μία έννοια, είτε τονίζοντας με έμφαση κάποια σημεία είτε προσανατολίζοντας τον αναγνώστη σε συγκεκριμένες πτυχές του έργου είτε αλλάζοντας τη σειρά των επιχειρημάτων.
Ας δούμε για παράδειγμα το τρίτο μέρος του τόμου ΙΙΙ, που αφορά τον νόμο της πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους. Σε αυτό ο Ένγκελς, αφού παρουσιάσει τον νόμο, προσθέτει κάποιες σημειώσεις του Μαρξ σε σχέση με τη θεωρία για την κρίση, τις οποίες όμως παραθέτει μέσα στο κείμενο με δική του σειρά, ανακατατάσσοντας το αρχικό υλικό και βάζοντας υπότιτλους στα κεφάλαια. Για παράδειγμα, το κεφάλαιο 15, που συνήθως θεωρείται πως αναφέρεται στη θεωρία για την κρίση, έχει τίτλο Η ανάπτυξη των αντιφάσεων του νόμου. Αυτός ο τίτλος ανήκει στον Ένγκελς και έχει ως αποτέλεσμα ο αναγνώστης να εκλαμβάνει ως πρόθεση του Μαρξ την παρουσίαση της κρίσης σαν συνέπεια του πτωτικού ρυθμού του ποσοστού κέρδους.
Αυτή η σύνδεση που κάνει ο αναγνώστης, θεωρώντας πως υπάρχει μια άμεση σχέση ανάμεσα στην πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους και τη θεωρία της κρίσης, είναι ένα τεχνητό προϊόν, αποτέλεσμα της επιμέλειας του τόμου ΙΙΙ. Στην πραγματικότητα υπάρχει σύνδεση, αλλά δεν είναι τόσο ισχυρή, όσο φαίνεται από την ανάγνωση του συγκεκριμένου κεφαλαίου.
Υπάρχουν και άλλα παραδείγματα, τα οποία προσπερνάω. Θα αναφέρω μόνο ένα λάθος που μπορεί να γίνει σε εκδόσεις τέτοιας έκτασης. Στο κεφάλαιο 48 του τόμου ΙΙΙ με τίτλο Ο τριαδικός τύπος, ο Ένγκελς δεν συνειδητοποίησε πως του παράπεσε μια σελίδα από τα χειρόγραφα, διακόπτοντας την αλληλουχία των σημειώσεων. Έτσι, πίστεψε ότι υπάρχουν τρία αποσπάσματα/μέρη γι’ αυτή την ενότητα ‒ και όχι ένα, όπως στην πραγματικότητα. Τα αρίθμησε ως απόσπασμα Ι, ΙΙ και ΙΙΙ, το οποίο είναι το μεγαλύτερο και διακόπτεται απότομα στη μέση με αποσιωπητικά. Όμως, αν γνωρίζουμε πως τα αποσπάσματα Ι και ΙΙ αντιστοιχούν στο σημείο της σελίδας που λείπει, μπορούμε να κάνουμε την ανακατάταξη, ξεκινώντας από το απόσπασμα ΙΙΙ και συμπληρώνοντας το κενό με το Ι και το ΙΙ.
Εδώ ολοκληρώθηκε και το δεύτερο μέρος της παρουσίασής μου. Και τώρα θα προχωρήσω στο τρίτο μέρος, που αναφέρεται στη δομή των τριών τόμων και τον ρόλο του τόμου ΙΙΙ στο συνολικό έργο.

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ
Η δομή των τριών τόμων και η θέση του τόμου ΙΙΙ

Αν περιοριστεί κάποιος στη μελέτη μόνο του τόμου Ι και ΙΙ, δεν θα σχηματίσει απλά μια ατελή εικόνα του έργου συνολικά, αλλά και παραπλανητική. Ας πούμε, αν κάποιος διαβάσει μόνο τον τόμο Ι, θα αποκομίσει μια συγκεχυμένη αντίληψη ορισμένων εννοιών, μιας και ο τόμος Ι μιλά για αξία και υπεραξία. Οι εφημερίδες, όμως, δεν γράφουν για την αξία και την υπεραξία, αλλά για τις τιμές και το κέρδος. Επομένως, διαβάζοντας μόνο τον τόμο Ι νομίζεις πως η αξία είναι το κέντρο γύρω από το οποίο κινούνται οι τιμές και πως η υπεραξία είναι σχεδόν το ίδιο πράγμα με το κέρδος, αντίληψη που είναι λανθασμένη. Γι’ αυτό, επειδή ο τόμος Ι είναι αλληλένδετος με τον τόμο ΙΙΙ, πρέπει η μελέτη του ενός να συμπληρωθεί με τη μελέτη του άλλου.
Πριν προχωρήσουμε στην ανάλυση της συνολικής δομής των τριών τόμων, ας αναλογιστούμε πρώτα το αντικείμενο του Κεφαλαίου. Ας αναρωτηθούμε τι ερευνάται σ’ αυτό και τι ήθελε να μάθει και να παρουσιάσει ο Μαρξ.

Η χρήση του ιστορικού παραδείγματος

Στον πρόλογο της πρώτης έκδοσης ο Μαρξ κάνει διάκριση μεταξύ θεωρητικής ανάπτυξης και παραδειγμάτων (πως η θεωρία αντανακλάται/εκφράζεται στην πραγματικότητα). Εκείνο που θέλει να αναλύσει δεν είναι ο αγγλικός καπιταλισμός του 19ου αιώνα, ο οποίος αποτελεί ένα παράδειγμα μέσα στη θεωρητική ανάλυση του καπιταλισμού. Το Κεφάλαιο προσφέρει μια πληθώρα ιστορικών αναλύσεων που υποτάσσονται στη θεωρητική [ανάλυση], κάτι που φαίνεται ήδη από τον πίνακα των περιεχομένων. Η μεγαλύτερη ιστορική ανάλυση στον τόμο Ι είναι για την πρωταρχική συσσώρευση, που αφορά την ανάπτυξη του κεφαλαίου στην Αγγλία. Ο Μαρξ, όμως, δεν ξεκίνησε το βιβλίο με εκείνο το κεφάλαιο· αντίθετα, είναι το τελευταίο. Και αυτό διότι, για να καταλάβει κανείς την ιστορία, πρέπει πρώτα να έχει κατανοήσει τη θεωρία του καπιταλισμού και τότε η ιστορία θα γίνει κάτι περισσότερο από μια απλή αφήγηση. Κατανοώντας πρώτα τη θεωρία, έρχεται το κεφάλαιο για την πρωταρχική συσσώρευση και λειτουργεί ως ιστορικό παράδειγμα.
Την ίδια δομή συναντάμε και στον τόμο ΙΙΙ, δηλαδή πρώτα αναπτύσσεται η θεωρία και ακολουθεί το ιστορικό γεγονός. Για παράδειγμα, στο τέταρτο μέρος, που αφορά το εμπορικό κεφάλαιο, ο Μαρξ κάνει διάκριση ανάμεσα στον έμπορο της προ-καπιταλιστικής και τον έμπορο της καπιταλιστικής εποχής και, αφού προσεγγίσει το θέμα θεωρητικά, ακολούθως παρουσιάζει και ιστορικά την εμφάνιση του καπιταλιστή εμπόρου. Το ίδιο επαναλαμβάνεται στο πέμπτο μέρος του τόμου ΙΙΙ, που αφορά τον τόκο ως μορφή κεφαλαίου και την πίστωση: ξεκινάει από τη θεωρία, εν συνεχεία δείχνει τη διαφορά ανάμεσα στον τόκο προκαπιταλιστικά και κατά τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής και τέλος παρουσιάζει και ιστορικά την εμφάνισή του.

H κυκλοφορία του εμπορεύματος

Ας μιλήσουμε τώρα πιο συγκεκριμένα για τη δομή των τριών τόμων. Τα τρία πρώτα κεφάλαια του τόμου Ι, αναφέρονται στο εμπόρευμα και στο χρήμα. Αυτό που αναλύεται κυρίως είναι η κυκλοφορία του εμπορεύματος, όπου το χρήμα μεσολαβεί στην ανταλλαγή δυο εμπορευμάτων: Εμπόρευμα-Χρήμα-Εμπόρευμα (Ε–Χ–Ε΄). Ο Μαρξ δεν ανέλυσε αυτή τη διαδικασία έχοντας στο νου του ένα προκαπιταλιστικό μοντέλο παραγωγής· το εμπόρευμα που αναλύεται είναι το καπιταλιστικό εμπόρευμα.
Έπειτα, στο τέταρτο κεφάλαιο, ο Μαρξ αναλύει το κεφάλαιο. Εδώ υπάρχει μια διαφορετική μορφή κυκλοφορίας: Χρήμα–Εμπόρευμα–Χρήμα (Χ–Ε–Χ΄), η οποία περιλαμβάνει την παραγωγή υπεραξίας και το επαυξημένο Χ΄. Αυτή η μορφή Χ–Ε–Χ΄ καταγράφεται με περισσότερες λεπτομέρειες: ο καπιταλιστής με το προκαταβληθέν κεφάλαιο Χ αγοράζει μέσα παραγωγής και εργασιακή δύναμη, τα οποία τα βάζει στην παραγωγή. Εκεί προκύπτει ένα εμπόρευμα Ε, που εμπεριέχει υπεραξία, η οποία πραγματοποιούμενη καταλήγει σε επαυξημένο κεφάλαιο Χ΄, σε σχέση με το προκαταβληθέν:
Χ – Ε … Π … Ε΄ ‒ Χ΄
Στο παραπάνω σχήμα δεν είναι τυχαίο πως υπάρχουν γραμμές και τελείες: οι γραμμές υποδηλώνουν την ανταλλαγή, δηλαδή με το χρήμα αγοράζονται μέσα παραγωγής και εργασιακή δύναμη και τα εμπορεύματα πωλούνται στην αγορά, ενώ οι τελείες υποδηλώνουν την παραγωγή, με την έννοια της διαδικασίας. Αυτό σημαίνει ότι σε όλους του τύπους και τις μορφές του κεφαλαίου η παραγωγή και η ανταλλαγή είναι άμεσα συνδεδεμένες.
Από τα παραπάνω προκύπτει ότι η αξία δεν είναι αποτέλεσμα της παραγωγής μόνο, αλλά αποτέλεσμα της παραγωγικής διαδικασίας και της ανταλλαγής. Παρομοίως, η υπεραξία δεν είναι αποτέλεσμα μόνο της παραγωγής, αλλά ταυτόχρονα της παραγωγής και της ανταλλαγής, της διπλής ανταλλαγής: εκείνης που συντελείται στην αρχή (το χρήμα αγοράζει μέσα παραγωγής και εργασιακή δύναμη) και εκείνης που συντελείται στο τέλος (πώληση του παραγόμενου εμπορεύματος στην αγορά). Αυτό το σχήμα (Χ–Ε–Χ΄) μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως οδηγός για την παρουσίαση και των τριών τόμων.

Θέμα τόμου Ι: Η διαδικασία αναπαραγωγής

Τι αναλύεται κυρίως στον πρώτο τόμο; Καταρχάς, η διαδικασία της παραγωγής ως άμεση παραγωγή (από το σχήμα Χ–Ε–Χ΄ αναλύεται το πρώτο μέρος Χ…Ε): ο Μαρξ αναλύει την παραγωγή της απόλυτης και της σχετικής υπεραξίας. Όταν ο Μαρξ εξηγεί τη συσσώρευση κεφαλαίου στο έβδομο μέρος του τόμου Ι, επικεντρώνεται στη διαδικασία αυτή, όχι όμως ως άμεση διαδικασία, αλλά ως διαδικασία αναπαραγωγής. Δηλαδή, ως επαναλαμβανόμενη διαδικασία, όπου μέσω της επανάληψης παράγονται όχι μόνο τα εμπορεύματα, αλλά και οι κοινωνικές συνθήκες εντός των οποίων η διαδικασία αναπαράγεται.
Ποιες είναι αυτές οι κοινωνικές συνθήκες που αναπαράγονται από την ίδια τη διαδικασία παραγωγής; Για να μπορεί να ξεκινήσει η παραγωγή χρειάζονται από τη μια πλευρά οι κάτοχοι του χρήματος και των μέσων παραγωγής και από την άλλη πλευρά οι «διπλά ελεύθεροι» εργαζόμενοι. Ονομάζονται έτσι, «διπλά ελεύθεροι», μιας και είναι αφενός «απελευθερωμένοι», στερημένοι από τα μέσα παραγωγής και αφετέρου διαθέσιμοι να πουλήσουν εθελούσια την εργασιακή τους δύναμη στον κάτοχο του χρήματος και των μέσων παραγωγής. Στο τέλος της διαδικασίας ο καπιταλιστής έχει να λαμβάνει όχι μόνο το προκαταβληθέν χρήμα, αλλά ακόμη περισσότερο, ενώ ο εργάτης βρίσκεται στην ίδια ακριβώς θέση που βρισκόταν κατά την έναρξη της διαδικασίας, ως διπλά ελεύθερος κάτοχος του εμπορεύματος εργασιακή δύναμη. Έτσι, το αποτέλεσμα στον κεφαλαιοκρατικό τρόπο παραγωγής δεν είναι μόνο τα εμπορεύματα, αλλά επίσης η διαρκής αναπαραγωγή μιας κοινωνικής σχέσης, που στον ένα πόλο της στέκεται ο καπιταλιστής και στον άλλον ο εργάτης: ο καπιταλιστής, κάτοχος του χρήματος, γίνεται όλο και πιο πλούσιος, ενώ οι εργάτες κατά βάση παραμένουν στην ίδια οικονομική κατάσταση. Το βιοτικό τους επίπεδο μπορεί να αναβαθμιστεί, αλλά η βασική θέση τους ως πωλητές της εργασιακής τους δύναμης δεν αλλάζει. Οι αστοί οικονομολόγοι αναρωτιούνται γιατί υπάρχει αυξανόμενη ανισότητα στον κόσμο, αλλά αυτό το ερώτημα για όποιον γνωρίζει την ανάλυση του Μαρξ εμφανίζεται ως ένα φυσιολογικό γεγονός ‒ τι άλλο μπορεί να χαρακτηρίζει μια καπιταλιστική οικονομία από την αύξηση της ανισότητας;

Θέματα τόμου ΙΙ: Πάγιο, κυκλοφοριακό και κυκλοφορούν κεφάλαιο

Πάμε τώρα στον τόμο ΙΙ, που έχει τον τίτλο Η διαδικασία κυκλοφορίας του κεφαλαίου, ο οποίος δεν αναφέρεται, όμως, μόνο στις δύο στιγμές της ανταλλαγής, την πρώτη και την τελευταία (Χ–Ε, Ε΄–Χ΄). Αντίθετα, αφορά αρκετά περισσότερα: ολόκληρη τη διαδικασία κατά την οποία το σχήμα ανταλλαγή-παραγωγή-ανταλλαγή επαναλαμβάνεται διαρκώς. Αυτή η αδιάκοπη ακολουθία εξετάζεται από τον Μαρξ από δύο πλευρές. Στην αρχή η διαδικασία αναλύεται ως ένα κύκλωμα, το οποίο όμως στην πραγματικότητα δεν έχει σημείο αφετηρίας και αποτελείται από τρεις κύκλους: το κύκλωμα του χρηματικού, του παραγωγικού και του εμπορευματικού κεφαλαίου. Στο δεύτερο μέρος του τόμου ΙΙ ο Μαρξ εξετάζει την περιστροφή του κεφαλαίου και εκεί κάνει τη διάκριση ανάμεσα στο πάγιο κεφάλαιο, δηλαδή το κεφάλαιο που διαρκεί περισσότερο από μία περίοδο παραγωγής, και στο κυκλοφορούν κεφάλαιο. Τονίζεται η διαφορά ανάμεσα στον όρο κυκλοφοριακό κεφάλαιο (circlulation capital) και τον όρο κυκλοφορούν κεφάλαιο (circulating capital).
Ειδικά στον τόμο ΙΙ ο έλληνας μεταφραστής χρησιμοποιεί λανθασμένα τον έναν
όρο στη θέση του άλλου. (1)
Στα δύο πρώτα μέρη ακολουθείται αυτή η μορφή, χωρίς να γίνεται αναφορά στο υλικό προϊόν, στο είδος του προϊόντος που παράγει το κεφάλαιο. Στο τρίτο μέρος εξετάζονται τα πολλά ατομικά κεφάλαια που παράγουν προϊόντα. Για να λειτουργήσει ο κύκλος του κεφαλαίου πρέπει ένας καπιταλιστής να παράγει ως εμπόρευμα εκείνο που οι άλλοι καπιταλιστές χρειάζονται ως μέσα παραγωγής. Επίσης, για να αγοράσει ένας καπιταλιστής μέσα παραγωγής, προϋποθέτει ότι ένας άλλος καπιταλιστής τα παράγει. Το γεγονός δε πως ο καπιταλιστής που παράγει μέσα παραγωγής μπορεί να τα πουλήσει, θέτει ως προϋπόθεση ότι οι άλλοι καπιταλιστές τα χρειάζονται. Αυτή η σχέση αναλύεται στο τρίτο μέρος του τόμου ΙΙ ως Διαδικασία αναπαραγωγής του κεφαλαίου.

Οι θεματικοί άξονες των τόμων Ι και ΙΙ

Ολοκληρώνοντας τον τόμο ΙΙ έχουμε αναλύσει τα εξής: τη διαδικασία παραγωγής, τη διαδικασία κύκλησης του κεφαλαίου και τη συνέχεια της διαδικασίας. Εξετάσαμε επίσης την αναπαραγωγή των κοινωνικών συνθηκών για τη διαδικασία της παραγωγής: τη σχέση εργατών-καπιταλιστών (τόμος Ι) και την αλληλεξάρτηση των κεφαλαίων που παράγουν μέσα παραγωγής και μέσα κατανάλωσης (τόμος ΙΙ).
Με την ολοκλήρωση των δύο τόμων αντιλαμβανόμαστε την ενότητα παραγωγής και κυκλοφορίας. Και αυτό σημαίνει πως πλησιάζουμε στην ολότητα της παρουσίασης. Η πρώτη ολότητα εμφανίζεται στην αρχή με την κυκλοφορία του εμπορεύματος ‒ τη σύνδεση χρήματος και εμπορεύματος. Στο τέλος του τόμου ΙΙ συναντάμε τη δεύτερη ολότητα, που παρουσιάζεται ως ενότητα παραγωγής και κυκλοφορίας του κεφαλαίου.
Είναι, όμως, αυτό που περιγράφεται στους δυο πρώτους τόμους όλη η ιστορία; Η συνέχεια βρίσκεται στον τόμο ΙΙΙ, ο οποίος δεν αποτελεί συνέχεια των δυο προηγούμενων, αλλά κάτι εντελώς καινούργιο.

Θέμα τόμου ΙΙΙ: Η σχέση του κεφαλαίου προς τον εαυτό του

Ο τίτλος του τόμου ΙΙΙ δεν δόθηκε από τον Μαρξ· επιλέχθηκε από τον Ένγκελς και είναι αποπροσανατολιστικός. Ο Ένγκελς επέλεξε τον υπότιτλο Η συνολική διαδικασία της καπιταλιστικής παραγωγής, ο Μαρξ όμως στο αρχικό χειρόγραφο είχε δώσει τον τίτλο Οι μορφές της συνολικής διαδικασίας, όχι της παραγωγικής διαδικασίας. Αυτές οι μορφές για τις οποίες μιλάει ο Μαρξ στον τόμο ΙΙΙ δεν είναι οι μορφές που αφορούν την ενότητα παραγωγής και κυκλοφορίας, όπως στους δυο πρώτους τόμους. Η μορφή των σχέσεων που αναλύονται στον τόμο ΙΙΙ αφορά τη σχέση του κεφαλαίου με τον εαυτό του ως κεφάλαιο, όχι τη σχέση κεφαλαίου-εργασίας, όπως στους προηγούμενους. Αυτές οι μορφές του κεφαλαίου προς τον εαυτό του είναι που προσλαμβάνουμε στην καθημερινή μας ζωή, όταν κοιτάμε έξω από το παράθυρο, όταν διαβάζουμε εφημερίδες κλπ. και είναι μορφές που αποκρύπτουν τη σχέση κεφαλαίου-εργασίας, τη διαδικασία εκμετάλλευσης. Και παρόλο που αποκρύπτουν τις ταξικές σχέσεις, είναι ό,τι προσλαμβάνουμε άμεσα.
Για να γίνει πιο κατανοητή η έκφραση «Η σχέση του κεφαλαίου με τον εαυτό του», θα δώσω ένα παράδειγμα το οποίο βρίσκεται στο πρώτο μέρος του τόμου ΙΙΙ, που έχει τίτλο Ο μετασχηματισμός της υπεραξίας σε κέρδος. Όταν αναλύει την υπεραξία στον τόμο Ι ο Μαρξ επικεντρώνεται στη σχέση κεφαλαίου-εργασίας και η υπεραξία είναι το αποτέλεσμα μιας διαδικασίας εκμετάλλευσης. Στον τόμο ΙΙΙ το κέρδος δεν είναι πλέον το άμεσο αποτέλεσμα της διαδικασίας εκμετάλλευσης, είναι το αποτέλεσμα του κεφαλαίου προς τον εαυτό του: το σταθερό συν το μεταβλητό κεφάλαιο παράγουν από κοινού κέρδος και έτσι η υπεραξία δεν σχετίζεται μόνο με την εργασία, αλλά και με το συνολικό κεφάλαιο.
Αυτή η διαδικασία μετασχηματισμού των εννοιών που χρησιμοποιήθηκαν στους δυο προηγούμενους τόμους συνεχίζεται. Ο πρώτος μετασχηματισμός, όπως προαναφέρθηκε, ήταν εκείνος της υπεραξίας σε κέρδος. Ο δεύτερος μετασχηματισμός είναι του κέρδους σε μέσο κέρδος. Διαφορετικά κεφάλαια έχουν διαφορετικό ποσοστό κέρδους και τα κεφάλαια που βρίσκονται σε τομείς με χαμηλά ποσοστά κέρδους μετακινούνται σε κλάδους με υψηλότερα. Σε αυτή τη διαδικασία ενυπάρχει η τάση εξίσωσης των ποσοστών κέρδους.(2) Και εδώ διαπιστώνουμε τα εξής: τα προϊόντα δεν πωλούνται σύμφωνα με την αξία τους και το κέρδος δεν αποτελεί μια διαφορετική ονομασία της υπεραξίας, αλλά προκύπτουν ποσοτικές διαφορές. Και για μία ακόμα φορά, με αυτόν τον τρόπο, υποκρύπτεται η διαδικασία εκμετάλλευσης.
Το μέσο ποσοστό κέρδους συνιστά τη βάση για περαιτέρω μετασχηματισμό, όπου σύμφωνα με αυτόν, ο Μαρξ αναλύει το οριακό κεφάλαιο και το οριακό κέρδος, κατόπιν το τοκοφόρο κεφάλαιο και τον τόκο και, τέλος, τη γαιοπρόσοδο. Έτσι, όλες οι μορφές του καπιταλιστικού εισοδήματος ‒πρόσοδος, κέρδος, τόκος‒ είναι παράγωγα· η βάση είναι η υπεραξία, η οποία μετασχηματίζεται στις ανεξάρτητες κατηγορίες του εισοδήματος, που συγκαλύπτουν την καπιταλιστική εκμετάλλευση.

Ο τριαδικός τύπος

Στο κλείσιμο της παρουσίασής μου θα αναφερθώ σε δύο σημεία του έβδομου και τελευταίου μέρους του τόμου ΙΙΙ, στο κεφάλαιο 48, που έχει τον τίτλο Ο τριαδικός τύπος. Έχω ήδη αναφέρει με ποιον τρόπο αυτοί οι μετασχηματισμοί της υπεραξίας συγκαλύπτουν τη διαδικασία της εκμετάλλευσης. Σε αυτόν τον τριαδικό τύπο επιβεβαιώνεται η διαδικασία της απόκρυψης, του φετιχισμού και της μυστικοποίησης.
Ο Μαρξ παρουσιάζει το αποτέλεσμα της αυτονόμησης των διαφορετικών πηγών εισοδήματος. Από τη μέχρι τώρα ανάλυση γνωρίζουμε ότι η αξία είναι προϊόν της ανθρώπινης εργασίας, ο μισθός αποτελεί μέρος της νέας δημιουργούμενης αξίας που αποδίδεται στον εργάτη και η υπεραξία ανήκει στον καπιταλιστή. Η υπεραξία κατανέμεται σε κέρδος, τόκο και πρόσοδο. Με αυτόν τον τριαδικό τύπο ο Μαρξ δείχνει πώς δημιουργείται η εσφαλμένη εντύπωση ότι υπάρχουν τρεις διαφορετικές και τελείως ανεξάρτητες μεταξύ τους πηγές εισοδήματος και αξίας.
Στον καπιταλισμό φαίνεται πως υπάρχουν τρεις ανεξάρτητοι συντελεστές παραγωγής που συμβάλλουν στην παραγωγή του προϊόντος: η ανθρώπινη εργασία, το κεφάλαιο με τα μέσα παραγωγής και η γη. Καθένας από αυτούς τους συντελεστές λαμβάνει έσοδα ανάλογα με τη συνεισφορά του: οι εργάτες λαμβάνουν μισθό, ο καπιταλιστής, που παρέχει το κεφάλαιο, λαμβάνει κέρδος και τόκο και οι κάτοχοι γης λαμβάνουν ενοίκιο. Η εκμετάλλευση δεν φαίνεται πουθενά. Τα αστικά οικονομικά εγχειρίδια ξεκινάνε με αυτή την όμορφη, συνεργατική ιστορία για την παραγωγή και έχουν ως βάση τους τρεις αυτούς συντελεστές παραγωγής. Για τον Μαρξ, όμως, το ζήτημα είναι πιο σύνθετο. Δεν το παίρνει ως δεδομένο, αλλά αποδεικνύει πως πρόκειται για μια φετιχοποιημένη κατασκευή.

Οι τάξεις

Το τελευταίο κεφάλαιο του τόμου ΙΙΙ έχει τίτλο Οι τάξεις και είναι μιάμιση σελίδα. Το βιβλίο, μάλιστα, σταματάει στη μέση μιας πρότασης! Παρ’ όλα αυτά μας δίνει ένα σημαντικό μάθημα. Ο Μαρξ τοποθετεί τη θεωρητική εξέταση των τάξεων στο τέλος του τόμου ΙΙΙ και όχι στην αρχή. Και εδώ συναντάμε μια σημαντική διαφορά με το Κομμουνιστικό Μανιφέστο, που γράφτηκε 20 χρόνια πριν από την έκδοση του τόμου Ι του Κεφαλαίου. Το Κομμουνιστικό Μανιφέστο ξεκινάει με τη φράση «Όλη η ιστορία είναι ιστορία της πάλης των τάξεων» και κατόπιν ο Μαρξ ξεκινά μια ιστορική ανασκόπηση. Η έννοια των τάξεων θεωρείται δεδομένη· δεν μας δίνει περαιτέρω εξηγήσεις. Στο Κεφάλαιο, στον τόμο Ι για παράδειγμα, συναντάμε μια εισαγωγική ιδέα για τις τάξεις: στο τέταρτο κεφάλαιο, που είναι εισαγωγικό, μας μιλά για την καπιταλιστική και την εργατική τάξη. Η πραγματική θεωρητική ανάλυση των τάξεων είναι δυνατή μόνο μετά τους τρεις τόμους, δηλαδή η έννοια των τάξεων στο Κεφάλαιο δεν θεωρείται δεδομένη, αλλά είναι ένα πολύπλοκο θεωρητικό αποτέλεσμα, που δεν ολοκληρώθηκε μέσα στο παρόν έργο.
Οι αναγνώστες σχηματίζουν την εντύπωση πως στον τόμο Ι ο Μαρξ μιλάει για την ταξική σύγκρουση με έναν ήδη ολοκληρωμένο τρόπο. Όμως, ο Μαρξ κάνει όλη την ανάλυσή του πρώτα θεωρητικά και έπειτα καταλήγει στις τάξεις. Είναι δική μας δουλειά να εντοπίσουμε στο έργο του Μαρξ κάποια παραδείγματα πραγματικής ταξικής ανάλυσης, όπως στη 18η Brumaire και στον Εμφύλιο πόλεμο στη Γαλλία, που δεν εμφανίζονται με τη θεωρητική, αλλά με τη συγκεκριμένη μορφή της ταξικής ανάλυσης, γεγονός που καθιστά επίσης ξεκάθαρο πως πολλές μαρξιστικές ιδέες που χρησιμοποιούνται για τις τάξεις είναι λανθασμένες: το ζήτημα των τάξεων είναι αρκετά πιο πολύπλοκο από τη διάκριση εργατική-καπιταλιστική τάξη, χωρίς άλλες ενδιάμεσες κλπ.
Σε όσους θέλουν να μελετήσουν τον τόμο ΙΙΙ, συνιστώ να διαβάσουν πάρα πολύ προσεκτικά την πρώτη σελίδα του πρώτου κεφαλαίου, που προσφέρει μια πολύ περιεκτική και χρήσιμη ανασκόπηση.

ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΣΥΝΤΡΟΦΙΣΣΩΝ/ΣΥΝΤΡΟΦΩΝ - ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΟΚΚΙΝΟ ΝΗΜΑ

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
(1) Αντιγράφουμε από το 57ο μάθημα της Ομάδας Αυτομόρφωσης με τίτλο Η θέση του 2ου τόμου στο συνολικό σχέδιο του Κεφαλαίου: «Σύμφωνα με τον Rolf Hecker –έναν από τους επιμελητές της έκδοσης του χειρόγραφου του 1884-1885 που ετοιμάστηκε από τον Ένγκελς για την πρώτη έκδοση του δεύτερου τόμου– στα γραπτά του Μαρξ, ο γερμανικός όρος zirkulierendes Κapital (κυκλοφορούν κεφάλαιο) έχει 4 διαφορετικές σημασίες:

1. Αναφέρεται στη συνολική κυκλοφοριακή διαδικασία: στην διαρκώς μεταβαλλόμενη μορφή του κεφαλαίου κατά τη συνολική διαδικασία παραγωγής και κυκλοφορίας.
2. Στο δεύτερο μέρος του δεύτερου τόμου ο όρος, που εδώ σημαίνει κεφάλαιο μετασχηματισμένο σε υλικά εργασίας/παραγωγής και/ή εργασιακή δύναμη, αντιπαραβάλλεται στον όρο «πάγιο κεφάλαιο» (= κεφάλαιο μετασχηματισμένο σε μέσα εργασίας/παραγωγής).
3. Ο όρος χρησιμοποιείται ως γενικός όρος για τις δύο μορφές που παίρνει το κεφάλαιο (χρηματική και εμπορευματική) κατά την πραγματική διαδικασία κυκλοφορίας.
4. Τέλος, ο όρος χρησιμεύει ως μετάφραση του αγγλικού όρου “circulating capital”, που χρησιμοποίησαν οι άγγλοι οικονομολόγοι από τον Άνταμ Σμιθ κι ύστερα, καθώς και του γαλλικού “avances annuelles” (ετήσιες προκαταβολές), που χρησιμοποιήθηκε από τους φυσιοκράτες.

Για να διευκρινίσει τη διάκριση που θέλει να κάνει ο Μαρξ ανάμεσα στο κεφάλαιο το μετασχηματισμένο σε υλικά εργασίας και εργασιακή δύναμη και το κεφάλαιο που βρίσκεται με δύο μορφές στη σφαίρα της κυκλοφορίας, ο Ένγκελς επινόησε τον όρο «κυκλοφοριακό κεφάλαιο» και τον χρησιμοποίησε σε δέκα σημεία του δεύτερου τόμου. Γράφει σε ένα χωρίο που ο ίδιος εισήγαγε στο χειρόγραφο προετοιμασίας του δεύτερου τόμου: “Επειδή οι δύο αυτές μορφές κεφαλαίου [χρηματική και εμπορευματική] βρίσκονται στη σφαίρα της κυκλοφορίας, η Πολιτική Οικονομία ήδη από την εποχή του Α. Σμιθ παραπλανήθηκε και τις συνέδεσε με το ρευστό (flüssigen) μέρος του παραγωγικού κεφαλαίου, εντάσσοντάς τις στην κατηγορία του κυκλοφορούντος κεφαλαίου. Στην πραγματικότητα, το εμπορευματικό και το χρηματικό κεφάλαιο είναι κυκλοφοριακό κεφάλαιο (Zirkulationskapital) σε αντίθεση προς το παραγωγικό, όμως δεν είναι κυκλοφορούν κεφάλαιο (zirkulierendes Kapital) σε αντίθεση προς το πάγιο”.»
Βλ. https://daskapital.espivblogs.net/?p=527
(2) Σχετικά με την εξίσωση του ποσοστού κέρδους κατά την ίδρυση/διάλυση επιχειρήσεων σχηματικά μπορούμε να πούμε ότι, σε μακροχρόνια βάση, ένας κλάδος που παρουσιάζει σημαντικά κέρδη προσελκύει νέες επιχειρήσεις. Θεωρώντας σταθερή τη ζήτηση, η είσοδος νέων επιχειρήσεων αυξάνει τη συνολική προσφορά· έτσι, η τιμή των προϊόντων του κλάδου πέφτει, μειώνοντας ταυτόχρονα το ποσοστό κέρδους. Αντιστρόφως, η χρεωκοπία μιας επιχείρησης που δραστηριοποιείται σε έναν
λιγότερο κερδοφόρο κλάδο συνεπάγεται μείωση της συνολικής προσφοράς του εν λόγω κλάδου, γεγονός που οδηγεί στην αύξηση της τιμής του προϊόντος και εν τέλει του ποσοστού κέρδους. Έτσι, η μετακίνηση επιχειρήσεων από τον έναν κλάδο στον άλλο τείνει να εξισώσει, σε ένα πρώτο επίπεδο ανάλυσης, το ποσοστό κέρδους των κλάδων αυτών και σε ένα δεύτερο, στο σύνολο της οικονομίας.

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ (ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΟΛΩΝ ΜΑΣ) ΚΑΛΑ ΚΡΑΤΕΙ…

Προκήρυξη που μοιράστηκε στην απεργιακή πορεία στις 20/11/2024 ενάντια στις εκκαθαρίσεις του προλεταριάτου είτε σε καιρό ειρήνης είτε σε καιρό πολέμου.

Αν κάτι ξέρουν πολύ καλά οι πάσης φύσεως ειδικοί της «σωστής πλευράς της ιστορίας» του «αντι-ιμπεριαλισμού», του «αντιαποικιοκρατικού» αγώνα και του ευκαιριακού αντι-εθνικισμού είναι να συσκοτίζουν τα κοινά συμφέροντα του παγκόσμιου προλεταριάτου που δεν χωρούν πίσω από καμία σημαία, είτε ελληνική, είτε ουκρανική, είτε ρωσική, είτε παλαιστινιακή. Εστιάζοντας πότε στην μία και πότε στην άλλη αστική τάξη (και τα εγκλήματά της), πότε στην μία και πότε στην άλλη, υποτίθεται ενιαία και προσδιορισμένη με εθν(οτ)ικούς όρους, εργατική τάξη οι ειδικοί αυτοί επιλέγουν να παρουσιάσουν την εκμεταλλευτική και ιεραρχική καπιταλιστική σχέση, την κυρίαρχη κοινωνική σχέση, με έναν μυστικοποιημένο τρόπο που αποσιωπεί τις εσωτερικές ταξικές συγκρούσεις και, αντίθετα, αναπαράγει την εθνικοποίησή τους, δηλαδή την ήττα και την αφομοίωση, του ταξικού ανταγωνισμού. Με γνώμονα την (όποια) εκλογική τους απήχηση ή έστω τη (μικρο)πολιτική επιβίωση πλασάρονται «αδύναμοι ιμπεριαλιστικοί κρίκοι» ή «ηρωικοί λαοί που μάχονται για γη και ελευθερία», δίχως να θίγεται η ουσιαστική σύνδεση μεταξύ των διαφορετικών καθεστώτων συσσώρευσης και των διαφορετικών «λύσεων» που ανά χώρα έχουν επιλεγεί για να καθυστερήσει η έκρηξη της κρίσης αναπαραγωγής της καπιταλιστικής σχέσης: δηλαδή της κρίσης αναπαραγωγής πειθαρχημένων και αποδοτικών προλετάριων που μαίνεται από τη δεκαετία του ‘70. Με άλλα λόγια, η κατάσταση στα υπάρχοντα πολεμικά μέτωπα άλλοτε παρουσιάζεται τελείως διαχωρισμένη από την κατάσταση του προλεταριάτου εδώ ή, ακόμα χειρότερα, υπονοείται ή λέγεται ρητά ότι η δήθεν «προνομιακή» μας θέση ως «πρωτοκοσμικών» δεν μας επιτρέπει τίποτα άλλο από μια συστράτευση με τον δήθεν αντι-ιμπεριαλιστικό «άξονα της αντίστασης». Κουβέντα για την αλληλοσύνδεση των στρατηγικών της καπιταλιστικής εξουσίας και των εθνικών αστικών τάξεων, κουβέντα για τη σύνδεση μεταξύ των πολέμων εκεί και της συστηματικής επίθεσης στην εργατική τάξη εδώ!

Σύμφωνα με την παραπάνω λογική το ελληνικό κράτος είναι «κακό» επειδή σήμερα συνδράμει τις πολεμικές επιχειρήσεις του ουκρανικού και του ισραηλινού στρατού, τζογάροντας στις τρέχουσες αναδιατάξεις της παγκόσμιας γεωπολιτικής ζυγαριάς, ενώ άλλοτε στήριζε το παλαιστινιακό εθνικιστικό ένοπλο κίνημα ή χαριεντιζόταν με τη «ρωσική αρκούδα». Ωστόσο, δεν θα πρέπει να κρίνουμε το ελληνικό κράτος από τις συγκυριακές διακρατικές συμμαχίες του αλλά από το ότι η νεοφιλελεύθερη πολιτική του ταυτίζεται αυτήν την περίοδο με αυτήν του ισραηλινού κράτους: για παράδειγμα, η στήριξη του Γεωργιάδη –υπουργού υγείας και επί μνημονίων και σήμερα– στην ιδιωτικοποίηση των δημόσιων νοσοκομείων στο Ισραήλ και την καταστροφή τους στη Γάζα είναι η άλλη όψη της διάλυσης του ΕΣΥ που προωθεί εδώ· η δε συνεργασία του ΑΔΜΗΕ με το ισραηλινό κράτος γίνεται στα πλαίσια μιας κοινής ενεργειακής πολιτικής που προωθεί την εγκατάσταση ανεμογεννητριών και τη λεηλασία της φύσης – με τη λεηλασία της φύσης στην Ελλάδα να αποτελεί την άλλη όψη της συστηματικής δηλητηρίασης της γης στη Γάζα με χημικά (ζιζανιοκτόνα) από το ισραηλινό κράτος.

Κατοπτρισμένη στο εσωτερικό του ανταγωνιστικού κινήματος αυτή η απουσία ορθών διασυνδέσεων σημαίνει ότι οι χιλιάδες που συμμετείχαν στις πρόσφατες κινητοποιήσεις δεν μπόρεσαν να δουν στον πόλεμο που διεξάγεται τριγύρω τον ταξικό πόλεμο που διεξάγεται εναντίον μας (κι αντίστροφα). Κι επίσης, ότι η μιλιταριστική εξαγωγή των εσωτερικών ταξικών αντιθέσεων και ανταγωνισμών, μακράν του να αποτελεί «ηρωική αντίσταση», «θυσία μαρτύρων», «δικαίωμα στην (αυτο)άμυνα», «προστασία του λαού» και λοιπά συσκοτιστικά, εθνικιστικά, πολεμοκάπηλα ιδεολογήματα, όχι μόνο τσιμεντάρει αιματηρά την «εθνική ενότητα» αλλά προετοιμάζει την ακόμα πιο βίαιη, κυριολεκτική εκκαθάριση του διεθνούς πλεονάζοντος ή απείθαρχου προλεταριάτου. Προετοιμάζει, έτσι, τους όρους της επόμενης, «ειρηνικής» φάσης καπιταλιστικής ανάπτυξης που θα διαδεχτεί, αν όλα πάνε σύμφωνα με τα σχέδια των αφεντικών, την αναγκαία καταστροφή ενός μικρότερου ή μεγαλύτερου ποσοστού του μη επαρκώς αξιοποιούμενου και άρα, πλέον, «περιττού» μεταβλητού αλλά και σταθερού κεφαλαίου.  Η παγκόσμια εργατική τάξη έχει ήδη πληρώσει πολύ βαρύ φόρο αίματος για να τα γνωρίσει όλα αυτά από πρώτο χέρι.

Όμως, η φρίκη και η μπόχα της καπιταλιστικής σχέσης δεν μετριώνται μόνο από τις σάρκες και το αίμα που ξερνούν οι βόμβες· η εν λόγω «εκκαθάριση» μπορεί να συντελεστεί, όπως είπαμε, «αθόρυβα», με λιγότερο αιματηρές μορφές: στη διάρκεια της πανδημίας, την πιο πρόσφατη εκδήλωση της κρίσης αναπαραγωγής των καπιταλιστικών σχέσεων με υγειονομική μορφή, το εγχώριο προλεταριάτο βίωσε άλλες, πιο «ήπιες», μορφές εκκαθαρίσεων σε πολλαπλά επίπεδα – εκκαθαρίσεων που συνεχίζονται με διαφορετική ένταση και σήμερα. Άλλωστε, η κρατική διαχείριση της πανδημίας, αυτή η γιγάντια επιχείρηση πειθάρχησης της εργασιακής δύναμης για την επιβολή μιας αναγκαίας για τα αφεντικά απαξίωσης σταθερού και μεταβητού κεφαλαίου, αποτέλεσε συνέχιση των πολιτικών εσωτερικής υποτίμησης, κωδικοποιημένων ως «μνημόνια», με αναβαθμισμένο μάλιστα τρόπο. Ας θυμηθούμε ορισμένες από αυτές:

Εκκαθάριση του δημόσιου χώρου είτε μέσω λοκντάουν, είτε μέσω «πιστοποιητικών εμβολιασμού», είτε μέσω τηλεργασίας και τηλεκπαίδευσης, είτε μέσω μαζικών έργων υποδομής (μετρό) που ήδη ενισχύουν την έγγειο κερδοσκοπία, είτε μέσω της μαζικής κυριλοποίησης γειτονιών που υλοποιούν οι κτηματομεσιτικές μπίζνες.

Εκκαθάριση των χώρων έμμισθης εκμετάλλευσης από τους απείθαρχους/μη επαρκώς παραγωγικούς προλετάριους, είτε μέσω του ξεχειλώματος του «διευθυντικού δικαιώματος» στον ιδιωτικό τομέα, είτε μέσω της εισαγωγής της αξιολόγησης στον δημόσιο (εκπαίδευση όπου ήδη τρέχουν 350 διώξεις αρνητών της αξιολόγησης· ΕΣΥ).

Εκκαθάριση του «χαμένου-για-την-παραγωγή» χρόνου μέσω της ελαστικοποίησης του ωραρίου, της επέκτασης της εξαήμερης εργασίας, της κατάργησης της κυριακάτικης αργίας, της εισαγωγής συμβολαίων εργασίας «μηδενικών ωρών», της υιοθέτησης της ψηφιακής κάρτας εργασίας, της παρεμπόδισης της ψήφισης απεργίας αλλά και της αποτελεσματικής περιφρούρησής της.

Εκκαθάριση των εμποδίων που κρατούσαν χαμηλή την καπιταλιστική κερδοφορία, μέσω της μείωσης του πραγματικού άμεσου κι έμμεσου μισθού, λόγω του συνδυασμού της αύξησης του πληθωρισμού με την επέκτασης της φορολογίας και της μερικής επιδοματοποίησης της προνοιακής πολιτικής.

Εκκαθάριση των κρατικών αναπαραγωγικών δαπανών σε υγεία, εκπαίδευση, επιδόματα από «περιττά», για το κεφάλαιο, έξοδα ώστε να επιτευχθούν μεγάλα δημοσιονομικά πλεονάσματα και να προπληρωθούν οι διεθνείς δανειστές, να επιχορηγηθούν πλουσιοπάροχα καπιταλιστικές επιχειρήσεις και να αυξηθούν οι πολεμικές δαπάνες.

Εκκαθάριση των πανεπιστημίων από ό,τι θα μπορούσε να διαταράξει την επιχειρηματική τους λειτουργία, μέσω της αυστηροποίησης του πειθαρχικού κανονισμού φοίτησης, της καταστολής κατειλημμένων χώρων και της εντατικοποίησης των σπουδών.

Εκκαθάριση νοσοκομείων μέσω κατάργησης/ συγχωνεύσεων νοσοκομειακών κλινικών και μέσω απολύσεων ανεμβολίαστων υγειονομικών, ώστε να εφαρμοστούν ακόμη αυστηρότερα  οικονομικοτεχνικά κριτήρια λειτουργίας βάσει κλειστών προϋπολογισμών (απογευματινά ιατρεία/χειρουργεία, Κλειστά Ενοποιημένα Νοσήλεια/DRG, προσωρινό επικουρικό προσωπικό και εργολαβικά συνεργεία κλπ.) και να εισβάλλει ακόμη παραπάνω ο ιδιωτικός τομέας στην πρωτοβάθμια υγεία, όπως και σε άλλες επικερδείς νοσοκομειακές δραστηριότητες μέσω ΣΔΙΤ.

Εκκαθάριση (εκ νέου) των αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων μέσω της μείωσης των εργοδοτικών εισφορών και της αποσύνδεσης των εισφορών των νέων εργαζομένων (γεν. μετά την 1/1/2004 ή/και ασφάλιση μετά την 1/1/2022) από τα υφιστάμενα επικουρικά ταμεία.

Εκκαθάριση του φυσικού περιβάλλοντος από περιορισμούς που καθιστούσαν δαπανηρή (αν όχι αδύνατη) την μετατροπή του σε «πράσινο κεφάλαιο».

Εκκαθάριση, εν γένει, του συλλογικού και δημόσιου χαρακτήρα των μέσων κοινωνικής αναπαραγωγής μας.

ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ & «ΠΛΗΘΩΡΙΣΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ»

Στα μέσα του 2019 η γενναιόδωρη παροχή χρήματος για τη στήριξη του χρηματοπιστωτικού τομέα, που είχε πληγεί ύστερα από την κρίση του 2008-9, συνοδεύτηκε από αναγκαίες κινήσεις αναδιάρθρωσης της αρχιτεκτονικής του που παρείχαν τη βαλβίδα εκτόνωσης της πληθωριστικής πίεσης στους τίτλους αξιογράφων. Η παγκόσμια πολιτική λοκντάουν, πέρα από μια γιγαντιαίας κλίμακα άσκηση βιοπολιτικής πειθαρχίας, βοήθησε, μέσω του τεχνητού σταματήματος της «πραγματικής οικονομίας», την αναγκαία απαξίωση κεφαλαίου, αλλά και καθυστέρησε –γιατί δεν θα μπορούσε να αποτρέψει τελείως– μια πληθωριστική καταιγίδα εκτός δυνατοτήτων ελέγχου από τις κεντρικές τράπεζες. Η σύγχρονη μορφή της καπιταλιστικής αναπαραγωγής εξαρτάται ολοένα και περισσότερο από την πολιτική χρέους και τις άμεσες αποδόσεις της, για να αφεθεί απροστάτευτη να απαξιωθεί. Έτσι, στη μεταπανδημική περίοδο που βιώνουμε σήμερα, ο πληθωρισμός –και όχι η «ακρίβεια» γενικά και αόριστα– επελαύνει ως μια αναγκαία κοινωνική μορφή όχι μόνο του ενδοκαπιταλιστικού αλλά και του εσωτερικού πολέμου: αποτελεί το μέσο εκκαθάρισης του μισθού από το ιστορικό – κοινωνικό στοιχείο του που προκύπτει από την ταξική πάλη. Ταυτόχρονα, εκκαθαρίζεται η κοινωνική αναπαραγωγή από την ίδια της την ιστορία, μέσω της απόπειρας εξαγωγής, συγκάλυψης και εκκαθάρισης των εσωτερικών ταξικών ανταγωνισμών και τη μετάθεσή τους στο επίπεδο των διακρατικών πολέμων.

Πέρα από το ταξικά μη αντικειμενικό επίσημο υπολογισμό του, ο πληθωρισμός είναι ένας από τους μηχανισμούς συνέχισης των πολιτικών απαξίωσης με αναβαθμισμένο τρόπο, είτε αναφερόμαστε στις μνημονιακές πολιτικές που περιόρισαν τον ορίζοντα των κοινωνικών αναγκών και σταδιακά παγίωσαν την πτώση της τιμής της εργασιακής δύναμης, είτε μιλάμε για την περίοδο της περαιτέρω υγειονομικής εκκαθάρισης του προλεταριάτου από τις ιστορικά διαμορφωμένες κοινωνικές ανάγκες του − για τμήματά του, μάλιστα, έφτασε σε σημείο να περιλαμβάνει μόνο τα απαραίτητα για τη διαιώνιση της φυσικής τους ύπαρξης.(1)

Πράγματι, με τη στοχευμένη ταξική στρατηγική της εκτόξευσης των τιμών στον ολιγοπωλιακό ενεργειακό τομέα που με τη σειρά τους συμπαρέσυραν μια σειρά άλλων «βασικών» εμπορευμάτων, ο πραγματικός εργατικός μισθός αποδεκατίστηκε, παρότι η μέση νομισματική του έκφραση αυξήθηκε ελάχιστα σε σχέση με πέρυσι.(2) Το ίδιο είχε συμβεί και την περίοδο 2012-2016 με …μείωση των τιμών, δηλαδή αποπληθωρισμό: οι τιμές έπεφταν, αλλά σε πολύ μικρότερο βαθμό και σίγουρα πιο αργά από ό,τι έπεφταν οι μισθοί και οι συντάξεις, με αποτέλεσμα ακόμη μικρότερο πραγματικό εργατικό εισόδημα. Πλέον για όλο και μεγαλύτερα τμήματα του προλεταριάτου ο μισθός τείνει να ορίζεται ακόμα πιο στενά, ενίοτε πλησιάζοντας το φυσικό ακρότατατο όριο της απαραίτητης για τις ανάγκες της αξιοποίησης του κεφαλαίου επιβίωσης. Και μάλιστα σε συνθήκες μείωσης και του έμμεσου κοινωνικού μισθού. Σύμφωνα με έκθεση του ΙΟΒΕ που δημοσιεύτηκε τον Φεβρουάριο του 2024 και δεν περιλαμβάνει τον υψηλό πληθωρισμό του 2023, ο μέσος πραγματικός μισθός το 2022 είναι ο χαμηλότερος σε όλη την περίοδο 2000-2022 που εξετάζεται (-18% σε σχέση με το… 2000). Και πού να έμπαινε στον υπολογισμό και ο πληθωρισμός του 2023…

Την ίδια ώρα τα καπιταλιστικά κέρδη εκτοξεύονται, ειδικά στις μεγάλες καπιταλιστικές επιχειρήσεις, που καταγράφουν αλλεπάλληλα ετήσια ρεκόρ, αλλά και σε εκείνα τα στρώματα που συνδέονται με την ακμάζουσα τουριστική βιομηχανία και την εκμετάλλευση έγγειας ιδιοκτησίας. Αυτό, με άλλα λόγια, σημαίνει ότι η ανακατανομή εισοδήματος υπέρ των μικρών και μεγάλων αφεντικών βαίνει αμείωτη καθώς ολοένα και μικραίνει το μερίδιο του εγχώριου πλούτου που επιστρέφει στους πραγματικούς παραγωγούς του.

ΑΓΩΝΕΣ ΓΙΑ ΑΥΞΗΣΕΙΣ ΜΙΣΘΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΙΣ

Αν κάτι είναι γνωστό από την ιστορία της εργατικής τάξης είναι ότι οι αγώνες για αύξηση του πραγματικού μισθού είναι πολύ επικίνδυνοι σε περιόδους, όπως η τωρινή, που η προσφορά σε εργασία είναι χαμηλή. Σε μια σειρά κλάδων που αγγίζουν από την οικοδομή και την εστίαση μέχρι τη βιομηχανία και την πληροφορική η ζήτηση υπερβαίνει την προσφορά (ειδικευμένης ή μη) εργασίας εδώ και καιρό. Ταυτόχρονα, τα μη μισθολογικά κόστη παραγωγής των καπιταλιστών σήμερα είναι πολύ πιο εκτεθειμένα στς «πληθωριστικές διακυμάνσεις της αγοράς», όπως κλαίγονται. Κι όμως, αυτή η δυσχερής, τουλάχιστον στη θεωρία, για τα αφεντικά συγκυρία λειτουργεί υπέρ τους, καθώς εκμεταλλεύονται την παθητικότητα στους χώρους εργασίας, τον παρτακισμό, την παραίτηση, μαζί με την φιλεργοδοτική νομοθεσία για να αυξήσουν τα κέρδη τους.

Ας θυμηθούμε ότι στα τέλη της δεκαετίας του ’70, σε πιο δύσκολες συνθήκες εργατικής οργάνωσης από σήμερα, είχαν ξεσπάσει άγριες απεργίες με αιτήματα για αυξήσεις μισθών κατά… 70, 80 και 100%. Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, που κλήθηκε να επιβάλει την κοινωνική ειρήνη και να προχωρήσει το τότε σχέδιο καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης, αναγκάστηκε να υιοθετήσει, ως αμυντικό μέσο ενσωμάτωσης των εργατικών αγώνων εκείνης της περιόδου, την αυτόματη αναπροσαρμογή όλων των μισθών βάσει του τρέχοντα πληθωρισμού (Α.Τ.Α). Μια τέτοιου είδους αφομοίωση της εργατικής ανυποταξίας στη σημερινή συγκυρία φαίνεται να είναι εκτός του ορίζοντα της αριστεράς του κεφαλαίου -ή ό,τι απέμεινε από αυτήν- που συνέπελευσε με τις επιταγές της χρόνιας στρατηγικής των αφεντικών.

Για να ξαναπάρει η δυναμική των προλεταριακών διεκδικήσεων ξανά τα πάνω της, θα χρειαστεί να μπει στην ημερήσια διάταξη το ζήτημα της στρατηγικής, της ενοποίησης των αγώνων γύρω από τον μισθό, την απαλλοτρίωση όσων παράγουμε και την επανοικειοποίηση του χώρου και του χρόνου από το κεφάλαιο. Οι διεκδικήσεις θα πρέπει να ξεφύγουν από το μίζερο πλαίσιο της τελευταίας δεκ αετίας και στη γενικευμένη αύξηση των τιμών και συρρίκνωσης της πραγματικής ζωής να αντιτάξουμε τον πληθωρισμό των δικών μας αναγκών και επιθυμιών – έξω και ενάντια σε κράτος και κεφάλαιο.

(1) «Αυτό το ιστορικό στοιχείο ή κοινωνικό στοιχείο που μπαίνει στην αξία της εργασίας μπορεί να δυναμώσει ή να αδυνατίσει  ή να σβήσει ολότελα, έτσι που να μην μείνει  τίποτα άλλο εκτός από το φυσικό όριο». Μαρξ, Μισθός, τιμή και κέρδος.

(2) Σε σύγκριση με τις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ, το κατά κεφαλήν ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) εκπεφρασμένο σε μονάδες αγοραστικής δύναμης στην Ελλάδα ήταν το δεύτερο μικρότερο μετά από αυτό στην Βουλγαρία.

ΑΓΩΝΕΣ ΓΙΑ ΑΥΞΗΣΕΙΣ ΜΙΣΘΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΙΣ
Η ΕΙΡΗΝΗ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΕΜΟΣ
ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΙΣ ΕΚΚΑΘΑΡΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΡΟΛΕΤΑΡΙΑΤΟΥ
ΕΙΤΕ ΕΝ ΚΑΙΡΩ «ΕΙΡΗΝΗΣ» ΕΙΤΕ ΕΝ ΚΑΙΡΩ «ΠΟΛΕΜΟΥ»
ΛΙΠΟΤΑΚΤΕΣ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ ΕΝΩΘΕΙΤΕ!Ο ΜΟΝΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΠΟΥ Σ ΥΜΜΕΤΕΧΟΥΜΕ ΕΙΝΑΙ Ο ΤΑΞΙΚΟΣ

ΛΙΠΟΤΑΚΤΕΣ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ ΕΚΤΟΣ ΤΟΥ ΤΑΞΙΚΟΥ-ΚΟΚΚΙΝΟ ΝΗΜΑ

Το αρχείο σε pdf

Tags: απαλλοτριώσεις, απαξίωση κεφαλαίου, αυξήσεις μισθών, καπιταλιστική διαχείριση της πανδημίας, κρίση αναπαραγωγής των καπιταλιστικών σχέσεων, κριτική της αντι-ιμπεριαλιστικής ιδεολογίαςερ, πληθωρισμός

Η εργατική συνέλευση της κατάληψης του Πολυτεχνείου το 1973 και το προλεταριακό της περιεχόμενο

Το 1973, μετά από έξι χρόνια ηγεμονίας, η χούντα φαντάζει σαν τερατώδης αναχρονισμός στα μάτια της εγχώριας αστικής τάξης που η επιθυμία της να ενσωματώσει πλήρως το εθνικό κεφάλαιο στο δυτικοευρωπαϊκό καπιταλιστικό σύστημα την αποξενώνει διαρκώς από τους στρατιωτικούς. Αρωγός στην προσπάθειά της να φιλελευθεροποιήσει το καθεστώς στάθηκε το φοιτητικό κίνημα του 1973. Μεγάλο τμήμα των φοιτητών έβλεπε τη στρατιωτική δικτατορία σαν εμπόδιο σε μια «εκσυγχρονιστική» πορεία της χώρας και στην καριέρα τους ως επίδοξων τεχνοκρατών, κομματαρχών και διανοουμένων. Η εθνικο-δημοκρατική/αντι-ιμπεριαλιστική πλευρά του Πολυτεχνείου του ‘73 που επιδίωκε την αντικατάσταση της δικτατορίας με μια αστική κοινοβουλευτική δημοκρατία συγκρούστηκε με την ανατρεπτική-ταξική του πλευρά. Αυτή εκφράστηκε τόσο με τη βίαιη κάθοδο του αθηναϊκού προλεταριάτου στους δρόμους και την επίθεσή του σε υπουργεία, τράπεζες και αστυνομία, μετατρέποντας έτσι τη δημοκρατική φοιτητική διαμαρτυρία σε άγριο ταξικό αγώνα ενάντια σε όλες τις πολιτικές μορφές της σχέσης κεφάλαιο, όσο και μέσα στην ίδια την κατάληψη. Η σφαγή του Πολυτεχνείου που ακολούθησε έκανε πλέον εμφανές ότι η δικτατορία δεν μπορούσε να εγγυηθεί κανέναν έλεγχο πάνω στο προλεταριάτο και ότι η στρατιωτικοποίηση των κοινωνικών σχέσεων έπρεπε να παραχωρήσει τη θέση της στη δημοκρατία, δηλαδή στη δικτατορία του κεφαλαίου με κοινοβουλευτικό μανδύα. Ομοίως, οι εθνικο-δημοκρατικές/αντι-ιμπεριαλιστικές ιδεολογίες εξακολουθούν να παρουσιάζουν διαστρεβλωμένα τις ταξικές συγκρούσεις παντού σ’ αυτόν τον γερασμένο κόσμο σαν συγκρούσεις μεταξύ εθνοτήτων, όπως συμβαίνει και τώρα με αφορμή τη γενοκτονία στη Γάζα.
Ενάντια σε αυτές τις παραμορφώσεις, αντιπαραθέτουμε την έμπρακτη κριτική μας στη σχέση-κεφάλαιο από μια προλεταριακή οπτική, διασώζοντας το περιεχόμενο του τότε αγώνα των συντρόφων που έπραξαν το ίδιο κατά τη διάρκεια της κατάληψης του Πολυτεχνείου το 1973 με την αναδημοσίευση της υποσημείωσης που εμφανίζεται στο άρθρο «Κεφάλαιο, Προλεταριάτο και Ιδεολογία», από το 7ο τεύχος του αντιεξουσιαστικού εντύπου Πεζοδρόμιο. To περιοδικό εκδόθηκε από τη «Διεθνή Βιβλιοθήκη» τον Φεβρουάριο του 1977 (σελ. 203-212), το δε κείμενο υπογράφεται από «έναν σύντροφο», δηλαδή τον Χ. Κωνταντινίδη.

Μέσα στα πλαίσια μιας σημείωσης θα προσπαθήσουμε να σκιαγραφήσουμε συνοπτικά τη δράση των “Αναρχικών”. Η ομάδα αυτή, χωρίς να αποτελεί τυπική οργάνωση, λειτούργησε οργανωμένα στα γεγονότα του Νοέμβρη, όπως επίσης και σε μία σειρά άλλων δραστηριοτήτων. Στους κόλπους της περιλαμβανόταν και ο σύντροφος που γράφει αυτές τις γραμμές. Θα περιοριστούμε στην επέμβασή της, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι άλλοι “αναρχικοί” δεν λειτούργησαν μεμονωμένα μέσα και έξω από το Πολυτεχνείο.

Ήδη την Τετάρτη το απόγευμα η ομάδα αυτή των συντρόφων χρησιμοποιώντας σπρέι και ξεκολλώντας από τα τρόλεϊ που περνούσαν από την Πατησίων τα διαφημιστικά, έγραψαν (όπως επίσης και στο εσωτερικό του Πολυτεχνείου) αρκετές δεκάδες συνθήματα.

Η προβολή των συνθημάτων από τα κρατικά μέσα ενημέρωσης (τηλεόραση) με σκοπό να επισείσουν τον εφιάλτη της κοινωνικής ανατροπής οδήγησε σε αντίθετα από τα προσμενόμενα αποτελέσματα, στο μέτρο που αυτά συντέλεσαν σε μια ριζοσπαστικοποίηση και σε μια απαρχή ξεπεράσματος της ψευδούς αντίθεσης Δημοκρατίας – Δικτατορίας. Αναφέρουμε ορισμένα από τα συνθήματα: “Κοινωνική Επανάσταση”, “Κράτος = καταστολή” ,”Κάτω το Κεφάλαιο”, “Κάτω το Κράτος”, “Κάτω ο Στρατός”, “Μάης 1968”, “Γενική Εξέγερση”, “Κάτω η μισθωτή εργασία”, “Το προλεταριάτο είναι νεκροθάφτης της μισθωτής εργασίας”, “Το προλεταριάτο στο δρόμο”, “Εργατικά Συμβούλια”, “Οι εργάτες δεν έχουν πατρίδα”, “Οι πατριώτες είναι μαλάκες”, “Κάτω η Εξουσία”.

Η πανικόβλητη απόκριση των λακέδων του Κράτους και του Κεφαλαίου στην αγέρωχη επιβεβαίωση των στόχων της Κοινωνικής Επανάστασης, αποκρυσταλλώθηκε για πρώτη φορά στην παράνομη “Πανσπουδαστική” (Ν° 8-Γενάρης-Φλεβάρης 1974). “Καταγγέλλουμε τη προσχεδιασμένη εισβολή στο χώρο του Πολυτεχνείου τη Τετάρτη, 14 του Νοέμβρη, 350 περίπου οργανωμένων πραχτόρων της ΚΥΠ, σύμφωνα με το προβοκατόρικο σχέδιο των Ρουφογάλη-Καραγιαννόπουλου, με βάση τις εντολές του παραμερισμένου τώρα τέως πρωτοδικτάτορα Παπαδόπουλου και της Αμερικανικής CΙΑ, με σκοπό να προβάλουν με κάθε μέσο τραμπουκισμού και προβοκάτσιας γελοία και αναρχικά συνθήματα και συνθήματα που δεν εκφράζανε τη στιγμή και τις συγκεκριμένες δυνάμεις. Για να μπορέσουν έτσι ν’ απομονώσουν το κίνημά μας και την εκδήλωσή μας του Πολυτεχνείου από το σύνολο του λαού και της νεολαίας. Για να μπορέσουν παραπέρα, κατασκευάζοντας(και με τη βοήθεια των χουντικών μέσων ενημέρωσης) την εικόνα μιας μεμονωμένης εξτρεμιστικής επαναστατικο-αναρχικής εξέγερσης που δεν έχει τη συμπαράσταση του λαού, να ξαναχρησιμοποιήσουν το χιλιοτριμμένο πρόσχημα του επαπειλούμενου κοινωνικού καθεστώτος”.
Και για να το εμφανίσουν ότι: “δεν ήταν παρά οι έξαλλες μηδενιστικές ενέργειες αμετανόητων αναρχικών στασιαστών καταστροφέων”.

Παρακάτω μας διαβεβαιώνει ότι: “τα συνθήματά μας: Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία, 20% για τη Παιδεία, Κάτω η χούντα, Έξω οι αμερικάνοι, Εργάτες Αγρότες Φοιτητές, Όλοι Ενωμένοι, Λαϊκή κυριαρχία, Εθνική Ανεξαρτησία έπνιξαν τις ψευτοεπαναστατικές κραυγές της ΚΥΠ και των χαφιέδων της που αιφνιδιαστικά είχαν προβάλει με πανώ και με την τραμπουκική κατάληψη δύο μεγάφωνων, συνθήματα όπως: Κάτω το Κράτος, Κάτω η Εξουσία, Μάης τού ‘68, καί είχαν πρωτοστατήσει σε κάποιες ανεδαφικές εκκλήσεις για άμεση λαϊκή επανάσταση και άμεση γενική απεργία”.

Η εξοικείωση με τη λέξη “χαφιές” των συντακτών του παραπάνω κειμένου δεν είναι καθόλου τυχαία. Πηγάζει από τη φύση του επαγγέλματός τους. Ήδη σήμερα, είναι έμμισθοι χαφιέδες της μπρεζνιεφικής γραφειοκρατίας και αύριο επίδοξοι αυθεντικοί χαφιέδες της “σοσιαλιστικής” Ασφάλειας κάποιας ελληνικής “Λαϊκής Δημοκρατίας”. Αλλά για να μην τους αδικήσουμε θα πρέπει να πούμε ότι θα είναι χαφιέδες και Ασφαλίτες αλλιώτικοι απ’ τους άλλους. Πράγματι, πάνω από τα ανακριτικά τους γραφεία, μέσα στις φυλακές και τα ψυχιατρεία τους μέσα στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και μέσα στα εργοστασιακά τους κάτεργα… πάνω στα πηλίκια και τα γαλόνια τους θα υπάρχουν σφυροδρέπανα, και όχι “αντιδραστικά” εμβλήματα.

Η λάσπη όσο πρόστυχη κι αν είναι, δεν μας σοκάρει. Είναι η προσφιλής μέθοδος όλων των λακέδων του κεφαλαίου και του κράτους. Δεν θα πρέπει λοιπόν, όλα τα παραπάνω να εκληφθούν σαν διαμαρτυρία εναντίον των λασπολόγων. Η λογική της Διαμαρτυρίας εντάσσεται μέσα στη λογική του Μαρτυρολογίου – λογική προσφιλής στην ελληνική αριστερά του κεφαλαίου και όχι στην κοινωνική επανάσταση.

Ένα ακόμη δείγμα των μεθόδων τους -το υπενθυμίζουμε για όσους θέλουν να έχουν αδύνατη μνήμη- μας δώσανε και στην περίπτωση του παραπάνω κειμένου, που το παρουσιάσανε σαν ανακοίνωση της Συντονιστικής Επιτροπής του Πολυτεχνείου για να δεχθούν λίγο αργότερα μία διάψευση υπογραμμένη από 17 μέλη της Σ.Ε. που μεταδόθηκε τα τέλη του Απρίλη του 74 από τη “Ντώυτσε Βέλλε”: “…Δεν λάβαμε μέρος στη σύνταξη ή υπογραφή καμιάς παρόμοιας ανακοίνωσης, και φυσικά ούτε της παραπάνω… Η επίκληση του ονόματος της Σ.Ε. για την κάλυψη και προβολή ορισμένων γνωμών και θέσεων, ανεξάρτητα απ’ την οποιαδήποτε κριτική που θα μπορούσε ν’ ασκήσει κανείς για το περιεχόμενό τους είναι τουλάχιστον απαράδεκτη…”

Ανάλογη στάση με το ΚΚΕ (έξ.) υιοθέτησε ο Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ (έσ.) Μ. Δρακόπουλος δηλώνοντας ότι: “Σκοτεινές δυνάμεις εργάζονται για να εμποδίσουν την επάνοδο στη δημοκρατική ομαλότητα και οργανώνουν προκλήσεις για να δικαιολογήσουν την επιβολή στρατοκρατικών μέτρων.” Αργότερα η αρχική θέση αποσιωπήθηκε και εμφανίστηκε διαφοροποιημένη επίσημα στο “Σχέδιο θέσεων του γραφείου της Κ.Ε. του ΚΚΕ (έσ.)” πού δημοσιεύτηκε στο “Ριζοσπάστη Μαχητή” (Ν° 65-Μάρτης 1974): “Μέσα στα γεγονότα επεκράτησε για ένα ορισμένο διάστημα σύγχυση από τα λαθεμένα συνθήματα που έριξε μια μικρή μειοψηφία από στοιχεία διαφόρων αριστερίστικων τάσεων –συνθήματα σεκταριστικά και λαθεμένα (κοινωνική επανάσταση-κάτω το κεφάλαιο-κάτω η εξουσία) και δεσμεύτηκε ύστερα στο σύνθημα ‘τώρα ή ποτέ’…”

Την Τετάρτη το βράδυ γύρω στις 11, οι σύντροφοι αυτοί (μαζί με λίγους άλλους), ωθούμενοι από την ανάγκη της δημιουργίας ενός πόλου συσπείρωσης έξω από τις αξιοθρήνητες φοιτητικές συνελεύσεις που είναι από παράδοση τόποι χειραγώγησης, πολιτικής μανούβρας και εκτόνωσης των οποιονδήποτε ανατρεπτικών διαθέσεων, πήραν την πρωτοβουλία για μια συνέλευση των εργαζομένων και γενικότερα των μη-φοιτητών που βρισκόντουσαν στο χώρο του Πολυτεχνείου. Αφού βρήκανε μια αίθουσα στο κτίριο Γκίνη και φτιάξανε το ηλεκτρικό και το μικρόφωνο, άρχισαν να καλούν τους εργαζόμενους να πάρουν μέρος στη συνέλευση.

Στο διάστημα αυτό συνέβη το ακόλουθο αξιομνημόνευτο περιστατικό: οι σύντροφοι αυτοί, μαζί με μερικά ακόμα εργατόπαιδα άγνωστα μέχρι τότε, πήγαν στο κτίριο της Αρχιτεκτονικής και κατάσχεσαν από τους φοιτητές έναν από τους τρεις πολυγράφους τους για να τον θέσουν στην υπηρεσία της συνέλευσης των εργαζομένων. Μερικοί φοιτητές (στελέχη των Κ.Κ.), αντιλαμβανόμενοι ότι κάτι τέτοιο θα σήμαινε την αμφισβήτηση του μονοπωλίου της έκφρασης, έφεραν αντιρρήσεις. Μετά από μερικές “απρεπείς” χειροδικίες και βλέποντας ότι οι “εξτρεμιστές” δεν ήταν διατεθειμένοι να το συζητήσουν και πολύ μαζί τους, υποχώρησαν. (Αυτό ήταν νοητό την Τετάρτη, όχι όμως και την Παρασκευή όταν το μονοπώλιο της έκφρασης, που τότε αντιπροσωπευόταν από το ραδιοφωνικό σταθμό του Πολυτεχνείου, περιφρουρούνταν από πολυάριθμα επαγγελματικά – δηλ. έμμισθα στελέχη.) Ο πολύγραφος αυτός στη συνέχεια εγκαταλείφθηκε λόγω τεχνικής αδυναμίας να λειτουργήσει (δεν κατορθώθηκε να βρεθούν μεμβράνες, μελάνι, χαρτί και γραφομηχανή). Μετά τη μεταπολίτευση ένα ηγετικό στέλεχος του “Ρήγα Φεραίου” επρόκειτο να δηλώσει κατά τη διάρκεια των κρατικών ανακρίσεων ότι “άγνωστοι προβοκάτορες” επιχείρησαν να πάρουν έναν πολύγραφο αλλά “απωθήθηκαν”(sic!)… και ζήτησε από το Δημοκρατικό Κράτος να τους ανακαλύψει και να τους τιμωρήσει! Κι όμως αυτό το μαρξιστικό κάθαρμα γνώριζε πολύ καλά και ονομαστικά δύο τουλάχιστον συντρόφους.

Κατά τις 1 μετά τα μεσάνυχτα μέσα στην αίθουσα Γκίνη είχαν μαζευτεί 300 περίπου άτομα. Πρώτος πήρε το λόγο ένας σύντροφος ο οποίος ζήτησε να μη θεσπιστεί κανένα προεδρείο για να “διευθύνει” τη Συνέλευση, και υποστήριξε ότι ο καθένας θα πρέπει να έχει υπευθυνότητα και να γνωρίζει ότι πρέπει να είναι σύντομος και να δίνει το λόγο σε κάποιον άλλο. Αφού αυτά έγιναν αποδεκτά, συνέχισε πάνω στην αυτονομία του ταξικού αγώνα και της ίδιας της Συνέλευσης, η οποία δεν εκπροσωπεί παρά μόνο τον εαυτό της αλλά και δεν δέχεται να εκπροσωπηθεί από κανέναν άλλο.

Γράφει σχετικά η “Εργατική Πάλη” (Ν° 15-23 Νοεμβρίου 1974): “Το πρώτο πρόβλημα που υπήρχε αφορούσε τη διεύθυνση της συζήτησης. Έγιναν πολλές προτάσεις για πρόεδρο ή προεδρείο της συνέλευσης όπως επίσης και η πρόταση να μην υπάρξει κανενός είδους προέδρευση που έγινε και υποστηρίχτηκε από τούς Αναρχικούς και Αναρχίζοντες. Το θέμα δημιούργησε αρκετή σύγχυση και ολόκληρη η συζήτηση έγινε κάτω απ’ τη διεύθυνση διαφόρων αγωνιστών που πρωτοποριακά προσπαθούσαν να βάλουν κάποια τάξη στη συζήτηση και πολλές φορές η συνέλευση κατέφευγε στη γενική ψηφοφορία για ν’ αποφασιστεί αν κάποιος θα έπρεπε να συνεχίσει ή να του αφαιρεθεί ο λόγος.”

Και συνεχίζει, παρακάτω: “Η τάση που έκφραζαν οι “αντιεξουσιαστές” και οι αναρχικοί δούλεψε συνειδητά για να αποτρέψει κάθε οργανωμένη προσπάθεια τόσο μέσα στην ίδια την συνέλευση όσο και στα καθήκοντα για την κινητοποίηση που έβαζε αυτή στον εαυτό της. Οι ομιλητές της επέμεναν πάρα πολύ σε ιδεατά σχήματα για τη μελλοντική κοινωνία επαναλαμβάνοντας πολλές φορές διάφορες θέσεις του Γκύ ντε Μπόρ απ’ το “Κοινωνία και Θεάματα” και την ιδανική κοινωνία όπου δεν θα υπάρχει καμιά εξουσία. Θεωρούσαν ότι αυτά τα πράγματα ήταν άμεσα εφαρμόσιμα και γι’ αυτό αντιτάσσονταν σε κάθε ιεράρχηση και οργάνωση μέσα στη συνέλευση. Η στάση αυτής της τάσης προκάλεσε επίσης σοβαρή καθυστέρηση και σύγχυση μέσα στη συνέλευση.”

Μετά από αδιάκοπες συζητήσεις, και φυσικά διαφωνίες, μιας νύχτας έγινε σαφές ότι όλοι ή σχεδόν όλοι όσοι μετείχαν στη Συνέλευση ήταν σύμφωνοι με το αντικαπιταλιστικό περιεχόμενο του αγώνα (ανεξάρτητα από τη διάσταση που του έδινε ο καθένας) και αποφασίστηκε να βγει μια διακήρυξη και να μοιραστεί το πρωί σε εργοστάσια και σε χώρους όπου μαζεύονται εργαζόμενοι.

Πάνω στο θέμα της διακήρυξης πρέπει να υπογραμμίσουμε μια πλαστογραφία που υπάρχει στο κείμενο των “Ανωνύμων”. Σαν γνήσιοι και αδίστακτοι αριστεριστές, μας διαβεβαιώνουν ότι η Συνέλευση ψήφισεμια διακήρυξη η οποία μάλιστα εκτυπώθηκε. Αλλά η διακήρυξη, έτσι τουλάχιστον όπως μας τη δίνουν εκ των υστέρων υπάρχει μόνο στο κεφάλι τους, και, δυστυχώς γι’ αυτούς, εκτυπώθηκε μονάχα μερικούς μήνες μετά το Νοέμβρη και στο εξωτερικο.

Πιο κοντά στην αλήθεια βρίσκεται το βιβλίο ενός τροτσκιστή με τίτλο: “Τα Νοεμβριανά στο φως του μαρξισμού” και που είναι το μοναδικό –απ’ όλα όσα έχουν δημοσιευτεί– πού αναφέρει –φυσικά έτσι όπως το καταλαβαίνει– το γεγονός στη σελίδα 25-6 με υπότιτλο πολύ χαρακτηριστικό: “Η διακήρυξη που δεν έγινε“.

“…Με σύντομη επεξεργασία παρουσιάστηκαν δύο σχέδια διακήρυξης. Το πρώτο -πού εμφανίστηκε σαν τροτσκιστικό- καθόριζε το σοσιαλιστικό προσανατολισμό του κινήματος. Απευθύνονταν προς τους εργάτες, ζητούσε τη δημιουργία επιτροπών παντού, έθετε ζήτημα γενικής απεργίας στην πάλη κατά της δικτατορίας. Κατέληγε στην ανάγκη δημιουργίας επαναστατικού κόμματος. Ως ένα βαθμό, εξέφραζε το γενικό προσανατολισμό τού Τροτσκισμού. Ανολοκλήρωτο. Αλλά δεν έθετε ζήτημα εξουσίας. Το άλλο, εξέφραζε τις απόψεις των αναρχικών. Με μερικές παραλλαγές, προσανατολίζονταν στη σοσιαλιστική λύση. Ζητούσε την επέμβαση της εργατικής τάξης και την κατάληψη των εργοστασίων. Έθετε επίσης ζήτημα γενικής απεργίας και δημιουργίας συμβουλίων που θα πάλευαν για τα ζητήματα των μαζών. Αλλά καθώς ήταν αυτή η τάση υποταγμένη στο αυθόρμητο του κινήματος και αντιεξουσιαστική αρνιόταν την αναγκαιότητα της κατάληψης της εξουσίας”.

Όσον αφορά την πρώτη διακήρυξη, αυτή αποδίδεται σωστά αν και απουσιάζει η έμφαση που δόθηκε στην οικοδόμηση του “ΝΕΟΥ” επαναστατικού κόμματος. Σχετικά με τη δεύτερη αρκεί να αναφέρουμε αυτούσια την κατάληξή της η όποια και συνοψίζει τη θεώρηση των συντρόφων μας: “3 .- Η αυτόνομη συνέλευση των εργαζομένων που βρίσκονται στο χώρο του Πολυτεχνείου καλεί τους εργαζόμενους να καταλάβουν τους χώρους παραγωγής και να δημιουργήσουν εργοστασιακές και απεργιακές επιτροπές με απώτερο σκοπό τη δημιουργία εργατικών συμβουλίων. Το μίνιμουμ πρόγραμμα των εργατικών συμβουλίων είναι η καταστροφή της μισθωτής εργασίας, του κράτους, του εμπορεύματος και της πολιτικής.”

Πάντως το ερώτημα παραμένει. Γιατί δεν έγινε η διακήρυξη; Η απάντηση έχει δυο σκέλη. Πρώτον, η “τροτσκιστική” διακήρυξη δεν μπορούσε με κανένα τρόπο να συγκεντρώσει την πλειοψηφία παρ’ όλο που επαγγελματικά στελέχη του Κόμματος –κι αυτό είναι τρομερά απολαυστικό– σήκωναν το χέρι υπερψηφίζοντας τη δημιουργία του νέου επαναστατικού κόμματος.

Αυτή την αδυναμία της ομολογούν με οδύνη οι Μαρξιστές Λενινιστές του Ε.Κ.Κ.Ε. στη μνημειώδη μπροσούρα τους “Να σηκώσουμε ψηλά τη σημαία του Νοέμβρη” στη σελίδα 29: “Η όλη συγκέντρωση εντοπίστηκε στη συζήτηση γύρω από το :”τί να κάνουμε για να οργανωθούμε” στους χώρους εργασίας άσχετα με την κατάληψη. Φαίνεται ότι οι αναρχικοί κατέβασαν ό,τι είχαν και δεν είχαν (5-6 άτομα) και μπόρεσαν να αποπροσανατολίσουν για πολλή ώρα τη συζήτηση. Η υπεροπτική τους στάση και όλες οι ανοησίες που αραδιάσανε τους έκαναν από την αρχή αντιπαθητικούς στην συγκέντρωση. Στη συζήτηση γύρω από μία διακήρυξη εργατών, που θα τυπωνόταν στον πολύγραφο του Πολυτεχνείου, ενώ υπήρχαν επίμονες προτάσεις για να εκφραστεί η ανάγκη οικοδόμησης ενός Επαναστατικού Κόμματος, μπόρεσαν οι αναρχικοί με τις υστερίες τους ν’ αποπροσανατολίσουν τη συζήτηση, και το ζήτημα παραμερίστηκε στη διακήρυξη, ενώ στην συζήτηση ερχόταν συνέχεια.”

Δεύτερον, η συνέλευση δεν μπόρεσε να ολοκληρωθεί εξαιτίας της οργανωμένης προσπάθειας των κομματικών να την σπάσουν. Το αποκορύφωμα αυτής της προσπάθειας σημειώθηκε την Πέμπτη το πρωί, με την εισβολή καμιάς εικοσαριάς κομματικών φοιτητών. Απ’ όσα είπανε είχαμε σημειώσει επί τόπου την αντιπροσωπευτική και αξιομνημόνευτη φράση: “Εμείς δεν κρατάμε φτυάρι και κασμά αλλά μολύβι. Αν θέλετε να κάνετε κατάληψη να πάτε στην Εργατική Εστία”. Υποστήριξαν ότι οι εργάτες δεν έχουν καμιά δουλειά στο Πολυτεχνείο, ότι ο χώρος ανήκει στους φοιτητές και ότι δεν μπορεί να προβάλλονται εργατικά συνθήματα όπως το “Κάτω το Κεφάλαιο”. Το αποτέλεσμα ήταν η δημιουργία σύγχυσης, απογοήτευσης και αηδίας. Πολλοί εργάτες απαντούσαν με ένα “αει γαμηθείτε ρε μαλάκες”, και έφευγαν. Βέβαια η επέμβαση των κομματικών λακέδων δεν θα μπορούσε να φέρει από μόνη της κανένα αποτέλεσμα. Αλλά πραγματοποιήθηκε σε μια στιγμή που η συνέλευση έτσι κι αλλιώς πλησίαζε στο τέλος της εξαιτίας της κούρασης από την ολονύχτια αγρύπνια και, πράγμα ακόμα σημαντικώτερο, επειδή οι περισσότεροι εργάτες έφευγαν σιγά-σιγά για να πάνε στη δουλειά τους.

Η τακτική αυτή των κομματικών ακολουθήθηκε και τις επόμενες ημέρες με κατάληξη να μην επιτρέπουν στους εργάτες που δεν έχουν φυσικά φοιτητική ταυτότητα να μπουν στο Πολυτεχνείο, προβάλλοντας το πρόσχημα ότι εμποδίζουν την είσοδο ασφαλιτών (ενώ είναι γνωστό σε όλους πώς κάθε ασφαλίτης μπορεί να έχει πλουσιότατη συλλογή φοιτητικών ταυτοτήτων). Η πραγματικότητα είναι ότι ήθελαν πάση θυσία να διαφυλαχτεί η σύνθεση μέσα στο Πολυτεχνείο. Πράγμα πού ήταν αδύνατο να κατορθωθεί, κι αυτό αποδεικνύεται ατράνταχτα από τον αριθμό των εργατών που συνελήφθησαν (475 εργάτες έναντι 317 φοιτητών) αν και είχαν περισσότερους λόγους από ένα φοιτητή να μη συμβεί μέσα στο Πολυτεχνείο.

Ένα ακόμη επεισόδιο που είναι ενδεικτικό της συνωμοσίας σιωπής πάνω στη συνέλευση των εργαζομένων, αποκαλύπτει το επίπεδο της ανεπτυγμένης συνείδησης των κομματικών στελεχών στην καταστροφή κάθε τεκμηρίου της επαναστατικής ιστορίας. Όλη τη διάρκεια της νύχτας της Τετάρτης ένας αρχιτέκτονας –όπως μάθαμε αργότερα– μαγνητοφωνούσε όσα λεγόντουσαν μέσα στη συνέλευση. Για κακή του τύχη όμως τον αντιληφθήκανε τα επαγγελματικά στελέχη που είχαν έρθει με σκοπό να διαλύσουν την συνέλευση. Μέσα σε διάστημα δευτερολέπτων αφού έπεσαν πάνω του τού πήραν την ταινία και την κατέστρεψαν επιτόπου. Έλεγαν ότι ίσως είναι της Ασφάλειας και ότι η ταινία θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί εναντίον τους… Είναι αλήθεια πώς τότε η ομάδα των συντρόφων μας “μπερδεύτηκε” και όταν κατάλαβε τι συνέβαινε ήταν αργά. Η ταινία είχε ήδη καταστραφεί. Μονάχα εκ των υστέρων καταλάβαμε τί αξία θα είχε εκείνη η μαγνητοταινία για το επαναστατικό κίνημα. Σημειώνουμε παρενθετικά πως μέσα στα πλαίσια της ίδιας επιχείρησης επαναφομοίωσης και καταστροφής κάθε τεκμηρίου, πραγματοποιήθηκε η λογοκρισία και το “κόψιμο” όλων των πανώ με τα συνθήματα που αναφέρθηκαν πιο πάνω από την ταινία που προβλήθηκε στην Ελλάδα μετά την μεταπολίτευση –την ίδια ταινία που είχε επανειλημμένα προβληθεί στο Παρίσι και αργότερα στη Γερμανία χωρίς λογοκρισία.

Το πρωινό της Πέμπτης ο χώρος του Πολυτεχνείου είχε ουσιαστικά εκκενωθεί από τους εργάτες. Το βράδυ με πρωτοβουλία αυτή τη φορά των αριστεριστών και με την ανοχή της Συντονιστικής Επιτροπής των φοιτητών ξαναστήθηκε η εργατική συνέλευση στην ίδια αίθουσα του κτιρίου Γκίνη. Όμως ο χαρακτήρας της είχε αλλάξει ριζικά. Στη θέση της μη-διευθυνόμενης συνέλευσης της Τετάρτης, όπου οι εργάτες συζητούσαν ελεύθερα τα πάντα, χωρίς να είναι οπαδοποιημένοι, δημιουργήθηκε ένα κοινοβούλιο της Αριστεράς με τις παρατάξεις του, τους προκαθορισμένους ψηφοφόρους του και το σμήνος των επίδοξων ηγετών του. (Η ποιότητα της συνέλευσης είχε πέσει μέχρι του σημείου που ένας μαρξιστής διανοούμενος μπόρεσε να δηλώσει καμαρωτά ότι είναι κι αυτός εργαζόμενος, και κατά συνέπεια έχει δικαίωμα συμμετοχής εφόσον “σαν διανοούμενος παράγει εργατική ιδεολογία”).

Ξημερώνοντας το πρωί της Παρασκευής, μετά από ψηφοφορία εκλέχτηκε μια επιτροπή “εργατικής κινητοποίησης” με καθήκον να φύγει από το Πολυτεχνείο και να πάει στην πλατεία Κοτζιά και σ’ άλλους χώρους όπου μαζεύονταν εργάτες με σκοπό να τους προτρέψει να κατέβουν σε απεργία. Μετά απ’ αυτό η συνέλευση διαλύθηκε για να ξαναρχίσει το βράδυ της Παρασκευής, όπως και έγινε μόνο που αυτή τη φορά διάρκεσε μόλις 2-3 ώρες, ίσαμε τη στιγμή που άρχισαν να πέφτουν τα πρώτα δακρυγόνα μέσα στο Πολυτεχνείο. Σε όλο το διάστημα της Παρασκευής η επιτροπή, που δεν πήγε πουθενά, φρόντισε σε αρμονική συμβίωση με τη “Συντονιστική” να εκδίδει στο όνομα της συνέλευσης προκηρύξεις που ποτέ δεν συζητήθηκαν απ’ αυτήν, με συνθήματα όπως: “50% αύξηση”, “κάτω ο τιμάριθμος” κ.τ.λ. Μετά τα γεγονότα μέσω των εφημερίδων μάθαμε ότι η συνέλευση αντιπροσωπεύτηκε στη “Συντονιστική” με δύο αντιπροσώπους (μέσα σε δεκάδες φοιτητών αντιπροσώπων). Πρέπει να σημειωθεί ότι η συνέλευση ούτε είδε, ούτε άκουσε, ούτε ενέκρινε κάτι τέτοιο. Ας προστεθεί επίσης ότι την Παρασκευή το μεσημέρι σε στιγμή που δεν λειτουργούσε η συνέλευση, δύο μαρξιστές της Επιτροπής έσκισαν ένα πανό που είχαν αναρτήσει οι σύντροφοί μας με το σύνθημα “Εργατικά Συμβούλια”.

Το Σάββατο και την Κυριακή η ομάδα των συντρόφων μας συμμετείχε στα έκτροπα στα οποία επιδόθηκαν κυρίως οι νεαροί εργάτες.

Θα ήταν παράλειψη αν, κλείνοντας αυτή τη σημείωση, δεν αναφέραμε ότι η ομάδα των συντρόφων μας θεώρησε εκ των υστέρων ότι έτρεφε ψευδαισθήσεις το απόγευμα της Παρασκευής σχετικά με τις δυνατότητες μετασχηματισμού της συνέλευσης των εργαζομένων σε αυθεντικό ταξικό όργανο. Εκείνο που θα μπορούσε να κάνει, όπως είχε τότε διατυπωθεί από έναν σύντροφο, ήταν να προτρέψει στη δημιουργία επί τόπου ενός κύκλου μερικών δεκάδων εργαζομένων –πράγμα αρκετά εύκολο εκείνη τη στιγμή– για να καταλάβει το κτίριο της Γ.Σ.Ε.Ε. που βρίσκεται επί της Πατησίων μερικές εκατοντάδες μέτρα πέρα από το Πολυτεχνείο, και αν αυτό δεν ήταν εφικτό να το κάψει.

16/11/2024

Tags: Αντι-ιμπεριαλισμός, αστική κοινοβουλευτική δημοκρατία, Πολυτεχνείου 1973

ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΥΝΤΡΟΦΟ LOREN GOLDNER

Πέθανε χτες ο Loren Goldner, ένας σύντροφος που ανήκε στο ρεύμα της κομμουνιστικής αριστεράς και που συνδύαζε ένα κοφτερό μυαλό με μια ανεπιτήδευτη αμεσότητα.

Πέρα από συναντήσεις σε διεθνείς εκδηλώσεις, είχαμε τη χαρά να συνεργαστούμε μαζί του για μια εκδήλωσή μας, κριτικής της αντι-ιμπεριαλιστικής ιδεολογίας, με αυτόν κεντρικό καλεσμένο.

Η εκδήλωση αυτή που έγινε στο ΑΚΝ το 2018 αφορούσε ένα κεφάλαιο από το βιβλίο του Επανάσταση, Ήττα και θεωρητική υπανάπτυξη (Ρωσία, Τουρκία, Ισπανία, Βολιβία), το κείμενο «”Ο σοσιαλισμός σε μια χώρα” πριν από τον Στάλιν και οι απαρχές του αντιδραστικού “αντι-ιμπεριαλισμού”: η περίπτωση της Τουρκίας, 1917-1925». Όπως λέγαμε και στην εισήγησή μας τότε, το συγκεκριμένο έργο του μας έδινε την ευκαιρία να γίνει κριτική στην, εδραιωμένη εδώ και χρόνια και στον αντιεξουσιαστικό, αυτόνομο και αναρχικό χώρο, αριστερή αντι-ιμπεριαλιστική ιδεολογία μέσα από την ιστορία των γεγονότων που οδήγησαν στην πρώτη της εφαρμογή, τα πρώτα χρόνια της Οκτωβριανής Επανάστασης. Ο Γκόλντνερ έριχνε φως στα γεγονότα που αποδεικνύουν τη συγκεκριμένη πολιτική στόχευση των μπολσεβίκων της πρώιμης εκείνης περιόδου ανάδυσης του αντι-ιμπεριαλισμού, βοηθώντας μας έτσι να εστιάσουμε το ενδιαφέρον μας πρωταρχικά στην πολιτική χρήση που γίνεται στις αντι-ιμπεριαλιστικές θεωρίες για να δικαιολογηθούν απόψεις και στάσεις που υπονομεύουν την προοπτική των ταξικών αγώνων. Aπό την πλευρά μας, παρουσιάζοντας τις ταξικές συγκρούσεις της αντίστοιχης περιόδου στην από εδώ μεριά των συνόρων, είχαμε σταθεί (και) στο ταξικό-αντιπολεμικό κίνημα ενάντια στην ιμπεριαλιστική εκστρατεία στη Μικρά Ασία (και πολύ πιο πέρα από αυτήν).

Με δύο τόσο μεγάλα συνεχιζόμενα μακελειά γύρω μας και τόσο μικρή αντίσταση σε αυτά, είτε μέσα από την έμπρακτη συνεργασία των εμπόλεμων εργατικών τάξεων ενάντια στα αφεντικά τους που τσακώνονται για τη λεία, είτε μέσα από δυναμικές προλεταριακές κινητοποιήσεις σε τρίτες χώρες, δεν μπορεί παρά να επανεπιβεβαιωθεί η σημασία και η εγκυρότητα της πολιτικής συνεισφοράς του Λόρεν.

https://www.kokkinonima.gr/?p=268

Επίσης, στο Insurgent Notes είχε δημοσιευτεί κείμενο από Τα Παιδιά της Γαλαρίας για τους ταξικούς αγώνες γύρω από το κοινωνικό κράτος στις ΗΠΑ όταν οι συντάκτες του site, Γκόλντνερ και Γκάρβει, ζήτησαν σχολιασμό του κειμένου του Floris D’ Aalst “Whither America?”.

https://www.tapaidiatisgalarias.org/?p=730

Ποιος ήταν, όμως, ο Λόρεν Γκόλντνερ; Κάποια από τα παρακάτω σημεία βασίζονται σε μια συνέντευξη που παραχώρησε ο ίδιος σε ακτιβιστές μιας μικρής κορεατικής μαρξιστικής ομάδας, της SaNoShin, με επιρροές από την αριστερή κομμουνιστική θεωρία, στη Σεούλ της Νότιας Κορέας τον Νοέμβριο-Δεκέμβριο του 2007 και υπάρχει στο προσωπικό του site εδώ

http://breaktheirhaughtypower.org/the-situation-of-left-communism-today/

Ως φοιτητής στο πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ την άνοιξη του 1966 -κυρίως για να πάρει αναβολή κατάταξης στον στρατό- συμμετέχει στις αντιπολεμικές διαδηλώσεις, σε καταλήψεις και συγκρούσεις στο πανεπιστήμιο και συλλαμβάνεται στη διάρκεια κάποιων τέτοιων κινητοποιήσεων. Στέκεται με επιφύλαξη απέναντι στις μαοϊκές, τροτσκιστικές και τριτοκοσμικές ομάδες της εποχής και η επαφή του με το έργο του Μαρξ γίνεται μέσα στην τροτσκιστική οργάνωση Independent Socialist Clubs (ISC) -που θα μετονομαστεί τη δεκαετία του ’70 σε International Socialists- στην οποία μπαίνει και παίρνει την πρώτη του πραγματική μαρξιστική εκπαίδευση. Σύντομα, το κίνημα σε ΗΠΑ και Δυτική Ευρώπη, δηλαδή το απεργιακό κύμα στις ΗΠΑ από το 1966 μέχρι το 1973, η γενική απεργία του Μαΐου-Ιουνίου στη Γαλλία το 1968, οι αγώνες στην Ιταλία από το 1969 ως το 1973, καθώς και οι εργατικές  αναταραχές σε Ισπανία-Πορτογαλία θα ασκήσουν βαθιά επίδραση πάνω του. Συγκεκριμένα, το ξεπέρασμα των συνδικάτων και των εργατικών κομμάτων από τους ίδιους τους εργάτες στις άγριες απεργίες τους, θέτει σε αμφισβήτηση τις τροτσκιστικές αναλύσεις περί του προωθητικού ρόλου των συνδικάτων. Είναι η περίοδος που έρχεται σε επαφή με όλη τη θεωρητική παράδοση που αποκαλούμε υπεραριστερά (ή κομμουνιστική αριστερά), δηλαδή τον ελευθεριακό κομμουνισμό, τους Καταστασιακούς, την ομάδα Σοσιαλισμός Ή Βαρβαρότητα, την ICC, τους νεο-Μπορντιγκιστές που επιχειρούσαν μια σύνθεση της Ολλανδικής Κομμουνιστικής Αριστεράς με την Ιταλική Κομμουνιστική Αριστερά κ.α., δηλαδή θεωρητικά ρεύματα από τα οποία και εμείς έχουμε επηρεαστεί.

Δεν είναι, ωστόσο, μόνο η συνάφεια των πολιτικών απόψεών μας που μας γοητεύει στον Γκόλντνερ αλλά και το εύρος των ενδιαφερόντων του: τα κείμενα και βιβλία του καταπιάνονται με ένα πλήθος θεμάτων που εκτείνονται από την Οκτωβριανή επανάσταση, την κρίση και ταξικούς αγώνες παντού στον κόσμο, μέχρι αναλύσεις για τον ρατσισμό, τον Διαφωτισμό και κριτική στον μεταμοντερνισμό.
Συμμετέχει στο περιοδικό κομμουνιστικής θεωρίας και πρακτικής Insurgent Notes και διατηρεί επίσης το προσωπικό του site Break their haughty power.

Κάποια κείμενά του έχουν μεταφραστεί και δημοσιευθεί στα ελληνικά, όπως
Ο Κομμουνισμός Είναι η Υλική Ανθρώπινη Κοινότητα: Ο Αμαντέο Μπορντίγκα Σήμερα και Το Πλασματικό Κεφάλαιο για Αρχάριους (coghnorti),
Οι Επαναστατικοί τερμίτες στο Φαρινταμπάντ (Rebelnet),
Το παρελθόν και μέλλον της Ισπανικής Επανάστασης,
Σύντομη ιστορία του παγκόσμιου εργατικού κινήματος από τον Λασσάλ έως τον φιλελευθερισμό και
Η προβλέψιμη νίκη του Τραμπ (Ένζυμο, πριν την αντιδραστική του μετάλλαξη),
Ο ουρανός είναι πάντα σκοτεινότερος λίγο πριν το χάραμα: Οι ταξικοί αγώνες στις ΗΠΑ απ’ την κατάρρευση του 2008 ως την αυγή του κινήματος Occupy - Το κίνημα Occupy στις ΗΠΑ (ΣΚΥΑ) και
Κεμαλισμός και μπολσεβικισμός (εκδ. Έξοδος).

Αντίο, Λόρεν κι αν όχι εμείς, κάποιες κάποτε θα σπάσουν την αλαζονική τους εξουσία! Οι εχθροπραξίες άλλωστε συνεχίζονται…

14-4-2024

Tags: Add new tag, κομμουνιστική αριστερά, κριτική της αντι-ιμπεριαλιστικής ιδεολογίαςερ, Λόρεν Γκόλντνερ

ΚΕΙΜΕΝΟ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΗΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΛΗΨΗΣ ROSA NERA

Ένα από τα σημεία που ενώνει την περίπτωση της πρόσφατα εκκενωμένης κατάληψης Rosa Nera με την επίσης προσφάτως εκκενωμένη κατάληψη της Terra Incognita στην Θεσ/νίκη είναι το γεγονός ότι και οι δύο καταλήψεις στέγαζαν τις δραστηριότητές τους σε πανεπιστημιακές ιδιοκτησίες: του Πολυτεχνείου Κρήτης και του ΑΠΘ, αντίστοιχα. Επομένως η καταστολή τους εν μέρει συνδέεται και με τις προσπάθειες διαφύλαξης, και επικερδούς αξιοποίησης στην περίπτωση της Rosa Nera, της εν λόγω ιδιωτικής περιουσίας, δηλαδή συνδέεται με τις επιμέρους λειτουργίες των επιχειρηματικοποιημένων πανεπιστημίων.

Αλλά, βέβαια, επιχειρηματικό πανεπιστήμιο δεν σημαίνει απλώς real-estate σπέκουλες και ξενοδοχειακές επενδύσεις. Σημαίνει εντατικοποίηση των σπουδών, σημαίνει αύξηση της πειθάρχησης και επέκταση της άμισθης/υποπληρωμένης εργασίας των φοιτητών μέσω διπλωματικών εργασιών και διδακτορικών, σημαίνει ανάπτυξη τεχνολογιών αιχμής που θα επιταχύνουν τις παραγωγικές διαδικασίες, σημαίνει ενσωμάτωση των πανεπιστημιακών δομών στα ευρύτερα κυκλώματα αξιοποίησης του κεφαλαίου, σημαίνει την περαιτέρω περίφραξη των δομών αυτών ενάντια στις κινηματικές δραστηριότητες (καταλήψεις, στέκια, συνελεύσεις, server κλπ.) που διεξάγονται λαθραία και στρέφονται εχθρικά προς την ουσία του καπιταλιστικού πανεπιστημίου και την «αυθεντία των ειδικών».

Σημαίνει επίσης τηλε-εκπαίδευση/τηλε-εργασία/τηλε-εξετάσεις κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ώστε οι πανεπιστημιακοί χώροι να απογυμνωθούν από την ανθρώπινη παρουσία και να σφραγιστούν, αποκλείοντας τη χρήση κινηματικών υποδομών και αμφιθεάτρων. Έτσι κατέστη πιο εύκολο για το κράτος να εμποδίσει την άρθρωση κριτικής στην κρατική διαχείριση της κρίσης, σε συνδυασμό με τη μεγάλη κοινωνική συμμόρφωση στα μέτρα που αυτό επέβαλλε – με μοναδική ίσως εξαίρεση το νικηφόρο αγώνα των εστιακών φοιτητών στη ΦΕΠΑ ενάντια στην εκκένωση εν μέσω πανδημίας. Το γενικευμένο lockout των φοιτητών που εφαρμόστηκε, και το οποίο σε πολύ μεγάλο βαθμό συνεχίζεται και σήμερα, αυτό ακριβώς τον στόχο είχε και σε αυτά ακριβώς τα εργαλεία βασίστηκε.

Υπό αυτήν την έννοια, ο αγώνας για την πραγματική υπεράσπιση των εν λόγω καταλήψεων δεν μπορεί παρά να συνδέεται και με τον καθημερινό αγώνα μέσα στο πανεπιστήμιο, ενάντια στην εξουσία του νόμου της αξίας. Στις παρούσες συνθήκες, ο αγώνας αυτός πρέπει να στραφεί άμεσα ενάντια στα πειθαρχικά εργαλεία που απονεκρώνουν τους πανεπιστημιακούς χώρους και εμποδίζουν την, έστω και εφήμερη, οικειοποίησή τους για τους σκοπούς του προλεταριακού κινήματος.

Ο αγώνας υπεράσπισης, επίσης, πρέπει αναγκαστικά να στρέφεται ενάντια στην επικίνδυνη ιδεολογία του «μενουσπιτισμού» και της «ατομικής ευθύνης» που ήταν εκείνες που παρέλυσαν, για τουλάχιστον δύο κρίσιμους μήνες, την προλεταριακή αντίσταση. Δεν είναι τυχαίο, νομίζουμε, ότι οι πρώτες πολιτικές καταλήψεις που επιλέχθηκε να χτυπηθούν (κατά σειρά Δερβενίων, Terra Incognita, Rosa Nera) αμέσως μετά την λήξη του lockdown, παρέμειναν ανοικτές κι ενεργές κατά τη διάρκεια των περιοριστικών μέτρων, σπάζοντας στην πράξη τον μονόλογο της κρατικής εξουσίας. Η εκκένωση της Rosa Nera, άλλωστε, έλαβε χώρα εν μέσω νέου, τοπικού αυτή τη φορά, lockdown κι εκ των πραγμάτων οι σύντροφοι είτε θα έβγαιναν επιτόπου στους δρόμους –πράγμα που έκαναν κι όχι μόνο την ημέρα της εκκένωσης– είτε θα κοιτούσαν παθητικά από το σπίτι τους τις εξελίξεις.

***

Η σχέση μας με την Rosa Nera πάει πολύ πίσω στον χρόνο. Η βιβλιοθήκη της φιλοξένησε και διακίνησε το κινηματικό υλικό μας, πολλές φορές δίχως αντίτιμο. Στα δωμάτιά της έχουμε φιλοξενηθεί, όταν κινηματικοί λόγοι μάς έφερναν στα Χανιά. Στις αίθουσές της έχουμε συνδιοργανώσει εκδηλώσεις/ βιβλιοπαρουσιάσεις – η μία εξ αυτών, μάλιστα, είχε ηθελημένα ως θέμα της την επιχειρηματικοποίηση των πανεπιστημίων και τους συγκεκριμένους κινδύνους που αυτή ενείχε για την κατάληψη.

Οι τωρινές προσπάθειες της τοπικής αριστεράς του κεφαλαίου και του δημάρχου της πόλης να μας παρουσιάσουν ως «εύλογη λύση» τη μετατροπή της Rosa Nera σε δημοτική βιβλιοθήκη «προσβάσιμη σε όλους τους κατοίκους των Χανίων» είναι εκ του πονηρού, παραπλανητικές και παρελκυστικές – όλοι θυμόμαστε τα περιστατικά γύρω από την πάλαι ποτέ κατάληψη της Βίλας Ζωγράφου και τις «πολιτιστικές», στην πραγματικότητα κατασταλτικές, ευαισθησίες της τοπικής αριστεράς… Η Rosa Nera ήταν, καθόλη τη διάρκεια της λειτουργίας της, ανοικτή – και όχι μόνο ως βιβλιοθήκη.

Ήταν ένα πραγματικό κέντρο κοινότητας και τόπος συνάντησης που δημιουργούσε μια αίσθηση συλλογικής, ταξικής ταυτότητας, με άπλετους χώρους για μορφές αυτομόρφωσης και παραγωγής αντι-γνώσης: με εργαστήρια, χώρους για συλλογικό μαγείρεμα και γλέντια, δωμάτια για την δωρεάν κάλυψη των στεγαστικών αναγκών εκείνων που δεν αποδέχονταν ή πιο απλά δεν μπορούσαν να αποδεχτούν τους όρους που έχει επιβάλλει η τουριστική βιομηχανία, αίθουσες μελέτης και αναψυχής, αίθουσες εκδηλώσεων και εκθέσεων, αίθουσες πολλαπλών χρήσεων, αίθουσες επεξεργασίας ψηφιακών οπτικοακουστικών μέσων κλπ. Ένα στέκι για όλους τους προλετάριους, με τεχνολογίες πληροφοριών και τεχνογνωσία για την καταπολέμηση των συνεπειών της ταξικής καπιταλιστικής κυριαρχίας, μέσω της πρόσβασης και επεξεργασίας των πληροφοριών, με την ενσωμάτωση ψηφιακών μέσων και υπηρεσιών στο χώρο της βιβλιοθήκης της.

Ελπίζουμε να μας ξαναφιλοξενήσει σύντομα.

Τα Παιδιά της Γαλαρίας

εκδόσεις Κόκκινο Νήμα

Αθήνα, Οκτώβριος 2020

Το κείμενο σε pdf

ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΔΥΣΤΟΠΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΚΟΡΟΝΟΪΟΥ

Ενημέρωση από την Ελλάδα

Το παρακάτω κείμενο γράφτηκε στα αγγλικά στις 21-22 Μάρτη προς ενημέρωση συντρόφων του εξωτερικού. Περιλαμβάνει γεγονότα που είναι πασίγνωστα στους ντόπιους αναγνώστες. Θα μπορούσε, ωστόσο, να χρησιμεύσει ως ημερολόγιο καταστρώματος, γι’ αυτό και η δημοσίευση της μεταγραφής του στα ελληνικά, με την προσθήκη σημειώσεων για τους μήνες Απρίλιο και Μάιο.

Μπορεί στην Ελλάδα το «καθεστώς εξαίρεσης» να μην είναι ένα ασυνήθιστο φαινόμενο, ωστόσο παρά το γεγονός ότι βρισκόμαστε –ήδη από την εποχή που ξέσπασε η λεγόμενη «κρίση χρέους» το 2009– σε ένα παρατεταμένο καθεστώς έκτακτης ανάγκης, με βασική αιχμή την εφαρμογή πολιτικών ακραίας λιτότητας και καταστολής, η πρόσφατη βιοπολιτική διαχείριση της πανδημίας του SARS-CoV-2 από την κυβέρνηση φαίνεται να βαθαίνει περαιτέρω τις διαδικασίες υποτίμησης και πειθάρχησης του προλεταριάτου.

…….

22/3/2020,

Συνέλευση Εργαζομένων και Ανέργων από την πλατεία Συντάγματος

Τα Παιδιά της Γαλαρίας

Το κείμενο σε pdf

Περί της τρομοκρατίας των ελλειμμάτων και του χρέους και πως να ξεπεράσουμε την κατάθλιψη

EKEI ΠOY MAΣ XPΩΣTAΓANE…

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΤΩΝ ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΧΡΕΟΥΣ KAI ΠΩΣ NA ΞEΠEPAΣOYME THN KATAΘΛIΨH

1.

«...Να ονειρεύτηκαν άραγε ποτέ αυτοί οι ως τα τώρα γενεαλόγοι της ηθικής, έστω κι ακροθιγώς µόνο, πως, λόγου χάρη, εκείνη η βασική ηθική έννοια «ενοχή» (Schuld), οφείλει την καταγωγή της στην πολύ υλική έννοια του «χρέους» (Schuld);… Κι από πού πήρε, άραγε, τη δύναµή της η πανάρχαιη εκείνη, βαθιά ριζωµένη, κι ίσως αξερίζωτη πια σήµερα, ιδέα, µιας αντιστάθµισης της ζηµιάς από τον πόνο; Το φανέρωσα κιόλας πιο πριν: από τη συµβατική σχέση µεταξύ πιστωτών και οφειλετών, που είναι τόσο παλιά, όσο, γενικά, κι η ύπαρξη «υποκειµένων δικαίου», και που και τούτη πάλι ανάγεται στις βασικές µορφές της αγοράς, πωλήσεως, ανταλλαγής, εµπορίου και συναλλαγής… Ο οφειλέτης, για να εµπνεύσει εµπιστοσύνη στην υπόσχεσή του, πως θα εξοφλήσει το χρέος του, για να εγγυηθεί για τη σοβαρότητα και ιερότητα της υπόσχεσής του, µα και για να χαράξει πάνω στην ίδια του τη συνείδηση την εξόφληση του χρέους του σαν υποχρέωση και καθήκον, ενεχυριάζει, µε γραπτή συµφωνία, για την περίπτωση κείνη που δε θα πλήρωνε το χρέος του στο δανειστή του, κάτι που ακόµη «αποτελεί ιδιοκτησία» του, που ακόµη το εξουσιάζει, λόγου χάρη το σώµα του, … ή την ελευθερία του, ή ακόµη και την ίδια του τη ζωή...»

Φ. Νίτσε, Η Γενεαλογία της Ηθικής

Η Άγκελα Μέρκελ και ο Σαρκοζύ θέλουν να «µας» στηρίξουν, ο Τρισέ της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας αναχωρεί εσπευσµένα από υπερατλαντικό ταξίδι για να συµµετάσχει στο «Ευρωπαϊκό σχέδιο σωτηρίας» της χώρας «µας», οι σπεκουλαδόροι και οι «αγορές» καραδοκούν εναντίον «µας», τα spreads ανεβαίνουν ανησυχητικά, η Goldman Sachs µηχανορραφούσε «δηµιουργικά» µε τον Κωστάκη, ενώ ο Γιωργάκης τρέχει από συνάντηση σε συνάντηση κορυφής για να «µας» σώσει υψώνοντας το εθνικό του ανάστηµα στους «κερδοσκόπους», η χώρα «µας» οδεύει προς τη χρεοκοπία, τα ελλείµµατά «µας» χτυπάνε κόκκινο, «έχουµε» µπει σε αυστηρό καθεστώς επιτήρησης, η πιστοληπτική ικανότητα της χώρας «µας» πάει κατά διαόλου και το ύψος του «δηµόσιου χρέους µας» προοιωνίζει µια επικείµενη «ελληνική τραγωδία».

Μέσα από τη συνεχή τροµοκρατία των ΜΜE το τελευταίο διάστηµα περί του χρέους «µας», οι µοντέρνοι ηθικολόγοι, οι ιεροκήρυκες του λόγου του κεφαλαίου και του χρήµατος προσπαθούν βίαια να µας πείσουν, εµάς τους «οφειλέτες», πως για να εξοφλήσουµε το χρέος «µας» στους δανειστές «µας» οφείλουµε να σηκώσουµε το σταυρό του µαρτυρίου των θυσιών, να δηλώσουµε πίστη στην ορθοδοξία του Συµφώνου Σταθερότητας και γεµάτοι δέος να προσδοκούµε το πλήρωµα του χρόνου που θα φέρει τη µετα-ελλειµµατική ζωή (γνωστή παλαιότερα µε την ποιητικότερη έκφραση «φως στην άκρη του τούνελ»).

Διαβάστε περισσότερα

Η εξέγερση απέναντι στον τρόμο

Το γεγονός πως η τρομοκρατία κουβαλάει νερό

στο μύλο του θεάματος,

δεν αποδεικνύει ότι κατευθύνεται

Ακόμα κι αν η ένοπλη επίθεση εναντίον των ένοπλων φρουρών του εμπορεύματος στις 5/1 στα Εξάρχεια δε σχεδιάστηκε και εκτελέστηκε απ’ τους ανθρώπους του θεάματος, δηλ. από κρατικούς υπαλλήλους, και μόνο το γεγονός ότι ένα μήνα μετά το ξέσπασμα της εξέγερσης αναγκαστήκαμε όλοι να γίνουμε παθητικοί ενατενιστές της είναι ήδη μια ήττα. Την πατρότητα της μέχρι τώρα ύποπτα ορφανής ενέργειας ας την αναζητήσουν οι συνωμοσιολόγοι ή οι ιδεολόγοι θιασώτες της ένοπλης βίας με κάθε τίμημα. Εμάς, στην προκειμένη περίπτωση, μας ενδιαφέρει το τίμημα. Γι’ αυτό θα την κρίνουμε σε σχέση με τ’ αποτελέσματά της και σε σχέση με την εξέγερση του Δεκέμβρη. Διαβάστε περισσότερα

Καλά Χριστούγεννα!

«Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να χρησιμοποιεί το τραγικό συμβάν
ως άλλοθι για πράξεις ωμής βίας».

Δήλωση του πρωθυπουργού, Κ. Καραμανλή, κάποια από αυτές τις ημέρες

«Δεν υπάρχει ζήτημα “βίας”, δεν υπάρχει παρά μια πλευρά που βάλλεται μέσα σε έναν πόλεμο που βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη και επομένως το ζήτημα των μέσων που επαρκούν για τη νίκη».

Εξόριστη Επιτροπή Κατάληψης της Σορβόννης, Παρίσι, Ιούνιος 2006

«ΒΙΑ είναι να δουλεύεις 40 χρόνια για ψίχουλα και να αναρωτιέσαι αν ποτέ θα βγεις στη σύνταξη… ΒΙΑ είναι τα ομόλογα, τα κλεμμένα ασφαλιστικά ταμεία, η χρηματιστηριακή απάτη… ΒΙΑ είναι να αναγκάζεσαι να παίρνεις ένα στεγαστικό δάνειο που τελικά το πληρώνεις χρυσό… ΒΙΑ είναι το διευθυντικό δικαίωμα του εργοδότη να σε απολύει όποια στιγμή θέλει… ΒΙΑ είναι η ανεργία, η προσωρινότητα, τα 400 ευρώ με ή χωρίς ένσημα… ΒΙΑ είναι τα εργατικά «ατυχήματα», επειδή τα αφεντικά περιορίζουν τα εξόδά τους εις βάρος της ασφάλειας των εργαζομένων… ΒΙΑ είναι να αρρωσταίνεις από την πολλή δουλειά… ΒΙΑ είναι να παίρνεις ψυχοφάρμακα και βιταμίνες για ανταπεξέλθεις στα εξαντλητικά ωράρια… ΒΙΑ είναι να μην έχεις λεφτά να αγοράσεις φάρμακα για να επιδιορθώσεις το εμπόρευμα-εργατική σου δύναμη… ΒΙΑ είναι να πεθαίνεις σε ράντζα άθλιων νοσοκομείων, όταν δεν μπορείς να δώσεις φακελάκι».

Προλετάριοι από την κατειλημμένη ΓΣΕΕ, Αθήνα, Δεκέμβρης 2008

1.

Αυτόν τον Δεκέμβρη, ο άνεμος της εξέγερσης επανεμφανίστηκε στις πόλεις. Η χαρμόσυνη, εορταστική ατμόσφαιρα πυρπολήθηκε μαζί με το χριστουγεννιάτικο δέντρο στην πλατεία Συντάγματος. Η δολοφονία του 15χρονου μαθητή Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου από ειδικό φρουρό της αστυνομίας ήταν ο πυροκροτητής. Χιλιάδες εξοργισμένοι προλετάριοι βρεθήκανε στους δρόμους και βάλανε φωτιά σʼ αυτές τις πόλεις του εμπορεύματος. Η κοινωνική έκρηξη που ακόμα ζούμε δεν μπορεί να εξηγηθεί μόνο από την οργή ενάντια σε μία ακόμα κρατική δολοφονία ή ενάντια στην αστυνομία. Είναι πολλά περισσότερα. Είναι η έκρηξη της συσσωρευμένης οργής που πηγάζει από την εδώ και χρόνια διαρκή προσπάθεια υποτίμησης της ζωής μας, την οποία φαίνεται να επιταχύνει ένας καπιταλισμός σε κρίση. Επιτέλους, βρήκαμε την ευκαιρία να δηλώσουμε κατηγορηματικά και έμπρακτα «ως εδώ, τώρα είναι η σειρά μας!». Παρόλες τις μικρότερες ή μεγαλύτερες σποραδικές αντιδράσεις μας, ανεχτήκαμε εδώ και χρόνια όλο και περισσότερη δουλειά για όλο και μικρότερους μισθούς, ανεχτήκαμε την επίθεση στον έμμεσο μισθό μας με τη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος, την εντατικοποίηση της μαθητικής ζωής, το νόμο-πλαίσιο για τα πανεπιστήμια, τις αυξανόμενες απολύσεις, την εντεινόμενη επισφάλεια, την υποβάθμιση του περιβάλλοντος και την άγρια βία προς τους μετανάστες. Ανεχτήκαμε τον πολλαπλασιασμό των απόβλητων, αυτών που δεν χωράνε στα αναπτυξιακά διαγράμματα της οικονομίας τους, και την αλαζονεία των αφεντικών. Και όλα αυτά τα χρόνια, συσσωρεύαμε οργή, ενώ τα αφεντικά προσδοκούσαν ότι αυτή η κοινωνική βόμβα δεν θα εκραγεί και οι αφελείς δεν πίστευαν ότι θα εκραγεί. Αλλά η ιστορία δείχνει ότι η έκρηξη είναι αναπόφευκτη και πάντα αναγκάζει τον καθένα να τοποθετηθεί σε σχέση μʼ αυτή. Ο γεροτυφλοπόντικας δεν πέθανε… Διαβάστε περισσότερα

Μια επιβεβλημένη απάντηση σε κείμενο της “Βαβυλωνίας”

Στο φ. 7 του Νοεμβρίου 2008 της εφημερίδας Βαβυλωνία –που εκδίδεται από την πολιτική οργάνωση Αντιεξουσιαστική Κίνηση (ΑΚ)– δημοσιεύθηκε ένα υβριστικό κείμενο εναντίον της πολιτικής-εκδοτικής ομάδας Κόκκινο Νήμα (ΚΝ) υπογεγραμμένο από κάποιον Νικολάκη Δρεπανιάρη. Αν και ο κ. Νικολάκης δε μας κάνει σαφή την ιδιότητα με την οποία μιλάει, η ταύτισή του με τους διοργανωτές της εκδήλωσης στις 23/10/2008 στο Νοσότρος στην οποία αναφέρεται μας κάνει να θεωρήσουμε ότι οι ύβρεις προέρχονται από τους διοργανωτές αυτούς («Πολίτες της Αττικής για την ενέργεια», «Urbi et Orbi»).

Επειδή στο προαναφερόμενο σχόλιο εμφανιζόμαστε σκόπιμα ως μια απρόσκλητη ομάδα ηλίθιων στρατιωτών του Κόκκινου Στρατού που εισέβαλλαν στο ειρηνικό και φιλελεύθερο Νοσότρος με σκοπό να «εκτρέψουν» μια όμορφη συζήτηση «αυτομόρφωσης», θα προσπαθήσουμε εμείς από τη σκοπιά μας να εξηγήσουμε πως βρεθήκαμε εκεί.

Διαβάστε περισσότερα

Jump! You fuckers!

Προκήρυξη που μοιράστηκε σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη στις απεργιακές διαδηλώσεις της 21ης Οκτώβρη 2008 | PDF

«Πηδήξτε, ρε γαμιόληδες!» έγραφε ένα πλακάτ σε διαδήλωση έξω από το χρηματιστήριο της Wall Street στη Νέα Υόρκη, τις ημέρες που συζητιόταν το «σχέδιο Πόλσον», δηλαδή η κοινωνικοποίηση της χασούρας των τραπεζών. Μια αυθεντική προλεταριακή στάση, μια έκφανση του προλεταριακού μίσους για τον πλούτο. Πολλά έγιναν στον ένα σχεδόν μήνα που πέρασε από τότε. Οικονομικοί αναλυτές, ακαδημαϊκοί, πολιτικοί, δημοσιογράφοι έχουν φέρει στη μόδα τη συζήτηση σχετικά με την κρίση. Όσα ακούγονται μας υπενθυμίζουν για ακόμα μία φορά ότι όταν ο συρφετός του κεφαλαίου ανοίγει το στόμα του το κάνει μόνο για να ξεράσει σύγχυση. Έχει κλονιστεί η πίστη στις δυνατότητες μελλοντικής ανάπτυξης, κερδοφορίας και αποπληρωμής των διογκούμενων χρεών, λένε μεταξύ άλλων. Βασική προτεραιότητα των κυβερνήσεων πρέπει να γίνει (και έχει γίνει) η αποκατάσταση της πίστης των βασικών παικτών στο σύστημα και τις δυνατότητές του. Ο λόγος για τον οποίο φαίνονται πανικόβλητοι είναι ότι γνωρίζουν πως για να σωθεί το χρηματοπιστωτικό σύστημα πρέπει να κάνουν κάτι που είναι πολύ δύσκολο πια: Να δημιουργήσουν συνθήκες κερδοφορίας σήμερα. Μ’ αυτή την έννοια, η παρούσα κρίση, όπως και όλες οι άλλες, είναι στιγμή του ταξικού πολέμου∙ και το κεφάλαιο έχει λάβει ήδη θέση μάχης. Εμείς; Τι κάνουμε;

Η αρχική και ελάχιστη υποχρέωσή μας είναι να μεταφράσουμε τα μυστικοποιημένα μηνύματα που εκπέμπονται αδιάλειπτα πια από τα πολιτικά γραφεία, τις σομόν φυλλάδες και τα τηλεοπτικά παράθυρα στη δική μας γλώσσα, στη γλώσσα των αναγκών μας, διαλύοντας την ομίχλη που κρύβει καλά το πεδίο της μάχης.

Διαβάστε την προκήρυξη σε μορφή pdf

Σκοτώνουν τ’ άλογα στη δουλειά κι όταν γεράσουν τα θάβουν ιδίοις εξόδοις

Ιούνιος 2002 (PDF)

Μάρτιος 2008 (PDF)

Η μπροσούρα ‘Σκοτώνουν τ’ άλογα στη δουλειά κι όταν γεράσουν τα θάβουν ιδίοις εξόδοις’ εκδόθηκε τον Ιούνιο του 2002 απ’ την Ομάδα Ενάντια στον Εκβιασμό της Μισθωτής Εργασίας - τα περισσότερα μέλη της οποίας ήταν ήδη τότε μέλη και του Κόκκινου Νήματος. Στόχος της ομάδας αυτής ήταν, μέσα απ’ τη θεωρητική και ιστορική ανάλυση του κοινωνικού κράτους, να διαμορφώσει εκείνα τα εργαλεία που θα ισχυροποιούσαν την παρέμβασή της στις τότε κινητοποιήσεις ενάντια στην αποκαλούμενη «μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος», δηλ. την επίθεση του καπιταλιστικού κράτους στον κοινωνικό μισθό και την όξυνση του ελέγχου που αυτό ασκεί στο προλεταριάτο.

Η μπροσούρα επανεκδόθηκε τον Μάρτιο του 2008 με διάφορες νέες προσθήκες.